Het bod van het Zwitserse rechtenbureau AIM voor de tv-rechten van eredivisieduels van 150 miljoen gulden per jaar is voorlopig een illusie. De clubs moeten op zoek naar een nieuwe koper juist nu de tv-kijker zich langzaam afkeert van voetbal. Marketingdeskundige Frank van den Wall Bake maakt zich zorgen.

Door onze redacteur ERIK OUDSHOORN

HILVERSUM, 20 DEC. "Het zou weleens kunnen zijn dat de clubs er beter aan hadden gedaan het bod van KPN te accepteren. Misschien zullen de rechten nooit meer de hoogte van 150 miljoen bereiken." Dat zegt Frank van den Wall Bake, al 23 jaar directeur van het sportmarketingbureau Trefpunt. Als adviseur in de sportsponsoring van KPN was hij indirect betrokken bij de onderhandelingen over tv-rechten van eredivisiewedstrijden totdat het telecombedrijf zich terugtrok en het Zwitserse rechtenbureau AIM in beeld kwam. Net als KPN bood AIM vijf jaar 150 miljoen gulden per seizoen. Een verdubbeling van de huidige situatie. KPN wilde echter ook over de internetrechten beschikken. AIM liet ruimte voor de clubs om die zelf uit te baten, maar de afgelopen weken bleek dat het bureau uit Luzern onvoldoende garanties kon bieden. Een nieuwe tegenvaller voor het profvoetbal dat enkele jaren geleden ook met Sport7 al een strop leed.

Van den Wall Bake begrijpt niet dat de clubs - verenigd in de Eredivisie NV - zich hebben blij gemaakt met een dode mus. "Je kijkt toch eerst naar de hardheid van een garantie en dan naar de inhoud?" Hij kan zich voorstellen dat KPN als sponsor van de eredivisie nog steeds geïnteresseerd is in de internet- én tv-rechten. "Maar of hetzelfde bedrag ter tafel komt, betwijfel ik."

In dit opzicht is Van den Wall Bake veel voorzichtiger dan collega Hans Schraders. Die voorspelt dat het totale rechtenbedrag (clubs en het Nederlands elftal) binnen vijf á zeven jaar groeit naar 500 miljoen gulden. KPN was begin dit jaar bereid vijf seizoenen 150 miljoen gulden te betalen voor de rechten die voor wat betreft de flitsen medio 2001 vrijkomen en ten aanzien van de live-beelden in 2002. Inmiddels is de financiële situatie van KPN drastisch gewijzigd. Het telecombedrijf heeft enorme bedragen moeten betalen voor de frequenties van mobiele telefonie in binnen- en buitenland. Bovendien is het aandeel KPN gehalveerd.

Los daarvan constateert Van den Wall Bake dat vooral de topclubs hun internetrechten (nog) niet willen afstaan. En daar is het KPN juist om te doen. "Behalve met Feyenoord heeft KPN al afspraken met de clubs over een beperkt gebruik van de internetrechten. Die geringe toegang is onvoldoende als de kijker via internet op tv zijn eigen regisseur wordt van voetbalbeelden. Geen mens op deze aardkloot kan nu voorspellen wat voor geldstromen dat straks gaat losmaken. Ik concludeer dat de clubs nog steeds baas in eigen internetbuik willen blijven. En ik kan me niet voorstellen dat KPN wil praten over de rechten, exclusief internet."

Toch is dit volgens Van den Wall Bake een voorwaarde om ooit weer een partner te vinden die bereid is in de buurt van de 150 miljoen te komen. "De combinatie van SBS/UPC/FOX/De Telegraaf en de Veronica-gids zou dit bedrag misschien kunnen ophoesten", oppert hij. "Ook HMG is natuurlijk een sterke partij. Feit is dat Canal+ momenteel te weinig betaalt voor het live signaal. Maar als je hun bijdrage (36 miljoen gulden per jaar, red.) relateert aan het aantal abonnees, weer niet. Ik geloof in duidelijkheid en toegankelijkheid. Maar de clubs zijn zo gedreven in het verdienen van zoveel mogelijk geld, dat ze straks mogelijk in zee gaan met formules en partijen die het belang van het voetbal geen goed doen. Bijvoorbeeld door een toenemende versnippering." Als Van den Wall Bake het bij de NOS voor het zeggen had, wist hij het wel. " Ik zou dan de Champions League laten lopen en gaan voor de Nederlandse competitie. Dat is naar het Nederlandse volk toch een veel beter verhaal dan de miljoenen die nu worden betaald voor de enigszins poenerige Champions League waarin Nederlandse clubs waarschijnlijk toch niet ver komen? Als de omroepen in Hilversum de krachten bundelen, kunnen ze de rechten opbrengen." De droom van Van den Wall Bake sluit aan bij de teruglopende kijkcijfers van de Champions League. Een Engels onderzoeksbureau constateerde onlangs een daling van 19 procent in Spanje, 17,9 procent in Engeland, 8,7 procent in Italië, 16,7 procent in Nederland en zelfs 24,4 procent in Frankrijk. "Deze cijfers onderschrijven dat de tv-belangstelling voor voetbal op zijn retour is", vindt Van den Wall Bake. "Oorzaak: overdosis. Maar je moet de neergaande spiraal ook niet los zien van zaken als corruptie, gezeur over geld, invloed van zaakwaarnemers en arrogantie van spelers. De consument zegt: 'Het is mijn wereld niet meer'. Andere sporten zullen profiteren. Daarnaast is er een groep labiele kijkers die op zondagavond steeds vaker voor bijvoorbeeld Big Brother kiest in plaats van Studio Sport."

Verontrustend vindt Van den Wall Bake het, dat de voetballeiders in binnen- en buitenland relatief weinig doen met de dalende kijkcijfers. "De KNVB zegt: 'Wat zeurt die Van den Wall Bake toch? De toeschouwersaantallen en de media-inkomsten stijgen wél.' Maar het eerste heeft te maken met betere accommodaties en het tweede met de toegenomen concurrentie onder de tv-zenders. Er zijn ook meer uitzendavonden. Dus als de bond zo reageert, moeten we ons juist zorgen maken. Er kijken twintig procent minder mensen naar de Champions League. En ook de belangstelling voor de Nederlandse competitie neemt af. Dát is de echte barometer."

Uiteindelijk zal het bedrijfsleven zorgen dat de wal het schip keert. "De wet van vraag en aanbod geldt ook voor voetbal. Al denkt het voetbal soms over een status aparte te beschikken. Als de kijkcijfers afnemen, zal het bedrijfsleven minder willen investeren in reclame en sponsoring. Voetbal blijft kwantitatief veel bieden, maar kwalitatief aanzienlijk minder. Als wij met het bedrijfsleven aan tafel zitten en 'voetbal' komt ter sprake, dan ontmoeten we een aarzelende, lacherige houding. Al wil ik nog niet beweren dat de sponsors zich al van het voetbal afkeren."

Vooral het aantal duels in de Champions League moet teruggeschroefd, meent Van den Wall Bake. "Dat is ook beter voor de Nederlandse competitie. Ga terug van 32 naar maximaal 24 deelnemers. Nu genoegen nemen met minder om straks meer te krijgen." De UEFA zegt echter voor 2003 geen veranderingen te kunnen doorvoeren wegens lopende sponsorcontracten. "Ze steken hun kop in het zand. Elk bedrijf is gevoelig voor een valide verhaal dat gestaafd wordt door feiten. Als de sponsors straks hun contracten niet verlengen, is de UEFA verder van huis."

( a d v e r t e n t i e s )