Door onze correspondent
BOSTON, 4 OKT. De twee belangrijkste kandidaten voor het Amerikaanse presidentschap hebben vannacht in Boston hun eerste directe debat gevoerd. Al Gore en George W. Bush stonden anderhalf uur fel tegenover elkaar, maar maakten geen fatale fouten, noch forceerde een van beiden een definitieve doorbraak.

Volgens twee opiniepeilingen, die onmiddellijk na afloop werden gehouden, deed de Democraat Gore het iets beter. In een CBS-peiling was Gore voor 56 procent van de ondervraagden de winnaar. In een CNN/USA Today/Gallup-onderzoek was het verschil 48-41. ABC News vond een lichte voorsprong voor de Republikein Bush (48-45). Amerikaanse commentatoren durfden geen winnaar aan te wijzen.

Hoewel velen tevoren hadden gezegd dat het debat over het karakter en de leidinggevende bekwaamheid van beide politici zou gaan, concentreerden de kandidaten zich op hun favoriete thema's: verlaging van de inkomstenbelasting, door beiden in verschillende mate toegezegd, verbetering van de medische zorg voor ouderen en verbetering van het Amerikaanse onderwijs. Gore verwees bij herhaling naar de groep van dertien 'gewone burgers' die hem de laatste week hebben geadviseerd.

De felste aanval van vice-president Gore op de Republikein Bush kwam op het punt van abortus en de drie of vier nieuwe leden van het Supreme Court, het hoogste gerechtshof in de VS, die de volgende president krijgt te benoemen. "Veel vrouwen in dit land denken dat zij een recht hebben op abortus, maar dat staat op het spel in deze verkiezingen. Als mijn tegenstander wordt verkozen zal hij mensen in het Supreme Court benoemen die dat recht ongedaan maken." Bush zei dat hij kandidaten voor het Hof hierover niet aan een lakmoesproef zal onderwerpen.

Op en rondom de campus van de University of Massachusetts was het onrustig voor en tijdens het debat. Pro-Gore bouwvakkers gingen op de vuist met aanhangers van de Groene presidentskandidaat Ralph Nader, die in koor riepen: "Laat Nader debatteren". De Groene kandidaat mocht niet meedoen omdat hij tussen twee en vier, niet vijftien procent in betrouwbaar geachte peilingen achter zich krijgt. Toen Nader met het kaartje van een student de debatzaal binnen wilde gaan, werd hem de weg versperd. Ook met een toegangsbewijs was hij niet welkom. De politie grendelde de campus daarna met vertoon van overmacht af.

Een rode das voor daadkracht

Het debat is afgelopen, de camera uit - tijd voor de campagnemedewerkers om uit te leggen waarom hún kandidaat heeft gewonnen.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

BOSTON, 4 OKT. "Ik verwacht dat Al Gore de komende dagen omhoog schiet in de peilingen." Donna Brazile, topfunctionaris van Gore's campagne voor het presidentschap, weegt haar woorden zorgvuldig. Zij kan er niet minder van maken: "De vice-president heeft gewonnen."

De kandidaat Al Gore was nog bezig gebruik te maken van zijn recht op het laatste woord, toen de eerste grote namen van beide partijen zich al discreet mengden onder het talrijke persvolk dat in de sporthal van de Bostonse campus het debat volgde. Dagen hadden de strategen voorspeld wat men zou gaan zien. Nu kwam het er op aan duidelijk te maken wát men had gezien: een uitstekende prestatie. Van de eigen man.

Niet alleen de lof klonk soms identiek. Beide kandidaten zagen er ook vrijwel hetzelfde uit, in hun donkere pak, spierwit overhemd en effen rode das. Kennelijk is uit peilingen gebleken dat de Amerikaanse burger verwacht dat zijn president er zo uitziet. Geen button down, geen streepje, maar effen wit. En rood zijden om daadkracht aan te geven. Soms leek het op beheerste agressie.

Vooral vice-president Gore stond zich bij herhaling te verbijten over de 'onkunde' van zijn tegenvoeter, of hij lachte hem uit als hij niet meer mocht repliceren van debatvoorzitter Jim Lehrer, bekend journalist van de publieke televisie. Het had Ari Fleischer, woordvoerder van Bush, niet gedeerd. Volgens hem was het "een goeie avond" geweest. "Het was erg op onderwerpen gericht, en zo wil gouverneur Bush het ook."

Waarom had Bush vaker Gore als persoon aangevallen dan andersom? Fleischer, een kalende veertiger die vrijwel zonder overgang van een dicteertoon overgaat op een brede lach, ontkent namens zijn baas: "Bush heeft veel aanvallen en verkeerde samenvattingen van zijn plannen moeten verduren. In zijn eerste zinnen zat Gore er al naast." De Democraat legde er veel nadruk op dat Bush de rijkste één procent van de Amerikanen meer belastingkorting geeft dan hij aan onderwijs, sociale zekerheid, medicijnen voor bejaarden en defensie extra gaat uitgeven.

Volgens Fleischer pareerde Bush die herhaalde, onjuiste aanval effectief: "Er is geen werkende jongere meer in dit land die niet weet dat Bush hen vertrouwt, belasting teruggeeft en zelf laat beslissen hoe zij willen investeren in plaats van Washington te laten oppotten in onrendabele sociale fondsen. Er zit een groot filosofisch verschil tussen de twee. De vice-president wil de belastingen hoog houden en het geld in Washington uitgeven. De gouverneur gunt mensen meer vrijheid in hun eigen leven. Dat is in dit debat duidelijk naar voren gekomen."

Gore's campagne-directeur, oud-minister van Handel Daley, liep niet te stralen na afloop. Hij sprak over een "vrij succesvol debat", waarin Bush wel veel tegengas gaf op Gore's meer gedetailleerde voorstellen. Maar: "Nergens heeft hij kunnen zeggen dat de feiten van Gore niet kloppen". Daley prees zijn kandidaat, die tot het einde was blijven weigeren persoonlijke aanvallen te doen. Op herhaalde vragen over het democratisch gehalte van het debat zonder de 'andere' kandidaten, Nader, Buchanan en de Libertarians uit Massachusetts, liep Daley liever wat verder door het geroezemoes.

Gouverneur George Pataki van de staat New York steunt George W. Bush en brengt dan ook naar voren dat de collega uit Texas "intellectueel een fatsoenlijke man is. Jongeren zien dat en zij voelen zich er toe aangetrokken". Volgens hem is Gore een voorstander van 'big government', "en hij heeft de bijbehorende resultaten niet kunnen leveren. Acht jaar hadden Clinton en Gore geen energiepolitiek en opeens drie maanden vóór de verkiezingen moet er van alles gebeuren. Een nieuw beleid om bejaarden aan medicijnen te helpen dat hebben ze acht en vier jaar geleden ook al beloofd. Ze kunnen het niet. Het Amerikaanse volk heeft gouverneur Bush vanavond in de ogen gekeken en gezien wat voor soort man het is."

Iets subtieler formuleert Condy Rice, de academicus die Bush bijschoolt in buitenlands beleid. Zij doet niet aan brede politieke vegen uit de pan, maar schuwt de kritiek niet. Terugkijkend op de enige passage in het debat die over de rest van de wereld ging, Servië in het bijzonder, zegt zij: "Het is onvoorstelbaar. De vice-president is de Russen vergeten. Hij begrijpt niet dat Milosevic de Russen als schild gebruikt. Zonder dat is hij niets meer. Deze regering heeft na al die miljarden dollars hulp kennelijk niet het gezag om tegen Poetin te zeggen: 'Zeg tegen Milosevic dat hij moet aftreden.' "Overigens hebben wij niet zo veel verschillen van mening. De gouverneur is niet blij met de manier waarop we de Kosovo-oorlog hebben gevoerd, maar hij steunde die oorlog wel, het was een NAVO-operatie. De gouverneur is vooral tegen inmenging in burgeroorlogen, tegen meedoen met 'nation building', zoals in Haïti of Somalië, waar we een van de strijdende kanten kozen." Vóór het grote treffen had de Bush-campagne een 'Survival Kit een debatgids voor alle aanvallen en verdraaïngen van Al Gore' uitgegeven. Tijdens het debat kwamen de Gore-mensen op internet en op de campus met een spervuur van weerleggingen. Na afloop waren de feiten even niet meer van belang. Toen ging het om de 'spin', de draai die ieder kon geven aan negentig minuten praten. Iedereen had evident gewonnen. Tot het tweede debat, volgende week woensdag.

'Onzincijfers' en 'bangmaakverhalen'

Een verslag van het debat tussen Bush en Gore.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

BOSTON, 4 OKT. "Laat me maar direct zeggen dat we vanavond onzincijfers gaan horen over wat ik van plan ben. De mensen moeten weten dat de staat de komende tien jaar 25 biljoen dollar gaat binnenhalen, terwijl wij van plan zijn 21 miljoen uit te geven. Waarom geven we niet 1,3 biljoen van het verschil terug aan de mensen die de rekeningen betalen?"

Met die verklaring zette de Republikeinse presidentskandidaat George W. Bush al vroeg de toon in het debat dat hij vannacht voerde met zijn Democratische opponent Al Gore. "Mijn tegenstander denkt dat het begrotingsoverschot van de regering is. Ik denk daar anders over. Ik meen dat dat het geld is van hard werkende Amerikanen en wil dat geld met u delen opdat u meer te besteden heeft, om te bouwen en te sparen en te dromen voor uw gezinnen."

Vice-president Gore kon de aanval niet onbeantwoord laten, en hij nam meer dan eens in het anderhalf uur durende debat het woord om zijn visie er naast te leggen: "De gouverneur spreekt over onzincijfers, maar als men naar zijn plan kijkt en de cijfers optelt dan zijn dit de cijfers die er uit komen. Hij besteedt meer geld aan een belastingverlaging voor de rijkste één procent van de bevolking dan aan gezondheidszorg, sociale zekerheid en defensie bij elkaar. Zeker, dat is het geld van alle Amerikanen, en daarom geloof ik niet dat we de helft daarvan aan de rijkste één procent moeten geven."

Gore verwees bij herhaling naar de groep van dertien 'gewone burgers' die hem de laatste week hebben geadviseerd. Bijvoorbeeld naar de ook in de zaal aanwezige George McKinney (70) uit Milwaukee, die hoge bloeddruk heeft. Samen met zijn vrouw die hartpatiënt is reist hij regelmatig naar Canada om betaalbare medicijnen te gaan kopen. Bush laat, volgens Gore, bejaarden vier jaar wachten op financiële hulp bij medicijn-kosten voor bejaarden. "Deze man verzint een medisch bangmaakverhaal" ('Medi-scare', een woordspeling op het Medicare-programma), schoot Bush uit de heup terug. "We moeten Medicare hervormen. Deze regering heeft dat nagelaten." Waarna een schets volgde van het plan waarmee Bush de verzorgingsstaat meer omhelst dan voor Republikeinen gebruikelijk was, maar mét een optie om er uit te stappen. Gore houdt vol: als je meer dan 25.000 dollar verdient, krijg je onder Bush voorlopig niets.

Even hard en gretig waren de kandidaten op het gebied van het energiebeleid. Gore bepleitte besparingen op alle gebieden, plus belastingprikkels om alternatieve energiebronnen te ontwikkelen. Bush wil vooral Amerika's afhankelijkheid van het buitenland verkleinen en is bereid daarvoor naar nieuwe olie "in een klein stukje Alaska" te boren: eenmaal in produktie kan dat één miljoen vaten per dag opleveren, "even veel als wij nu per dag invoeren van Saddam Hussein".

Gore kon toen zijn milieu-pet opzetten en de Republikein aanvallen op het verkwanselen van één van de meest ongerepte natuurgebieden van de Verenigde Staten, in Alaska.

Negentig procent van waar de president van de Verenigde Staten mee te maken krijg is onverwacht, komt niet voor in uw programma's, hield debatvoorzitter Lehrer de twee kandidaten voor. Kunt u wijzen op een beslissing, een reactie die aantoont dat u adequaat kunt handelen in een crisis-situatie?

Vice-president Gore kwam met zijn rol in het vlottrekken van de Kosovo- oorlog, nadat Milosevic "op het slagveld was verslagen maar bleef zitten". Gore had de oud-premier van Rusland uitgenodigd en hem samen met "het hoofd van Finland" naar Belgrado gestuurd, om Servië's overgave te bewerkstelligen. Daarna zette Gore uiteen dat hij 24 jaar de openbare zaak dient en is " opgekomen voor middle class families". "Kijk maar naar de grote farmaceutische industrieën, de oliemaatschappijen, de verzekeraars, die zijn voor gouverneur Bush. Zij hebben goede mensen, ze doen vaak nuttige dingen, maar zij worden soms te machtig. Ik kom op voor de mensen, zelfs als dat betekent me opstellen tegenover machtige belangen."

George W. Bush leek even van zijn stuk, en zei toen, alsof hij een ingestudeerde aanval op een ander punt van stal haalde: "Ik heb me verzet tegen machtige filmbedrijven en advocaten." Dat zijn twee van de belangrijkste groepen Gore-donateurs, maar overigens ging het daar op dat moment niet over. Waarna Bush zich hervond en zijn zorgzame rol als gouverneur van Texas bij branden en overstromingen roemde.

Bush kwam pas weer tot zichzelf toen hem even later werd gevraagd wat hem qua karakter onderscheidde van Gore. "De man houdt van zijn vrouw. Dat waardeer ik want ik hou van de mijne. Waar hij me tegenviel was toen hij zei dat hij juridisch niet aansprakelijk was. Voor mijn gevoel had er wel wat meer verantwoordelijkheidsgevoel mogen zijn over wat er in het Witte Huis aan de hand was. [...] We moeten op een nieuwe manier naar gekozen ambten kijken. Het kan beter dan onder de vorige regering. We hebben behoefte aan een frisse start."

Gore: "Ik denk dat we de problemen van het land moeten aanpakken, niet elkaar. Ik wil mijn tijd besteden aan het beter maken van dit land, niet om u uit te maken voor een slecht man. [...] Tipper en ik zijn dertig jaar getrouwd. Wij zijn anderhalf jaar geleden grootouders geworden. [...] Ik mag niet de meest opwindende politicus zijn, maar als u mij het presidentschap toevertrouwt zal ik voor middle class families en werkende mannen en vrouwen opkomen. Ik zal u nooit teleurstellen."

( a d v e r t e n t i e s )