Ik verkoop stront omdat de vraag er is

De Belgische kunstenaar Wim Delvoye ontwikkelde een machine die het menselijke spijsverteringsstelsel exact nabootst. "Cloaca ontkent niet dat ze commercieel en populistisch is. Zo zijn we de kritiek een stap voor."

Door SANDRA SMALLENBURG

ANTWERPEN, 3 OKT. Het werk van de Belgische kunstenaar Wim Delvoye (1965) ging altijd al over banale, aardse onderwerpen. Grote bekendheid kreeg hij bijvoorbeeld met zijn levende getatoeëerde varkens en met tegelvloeren die gedecoreerd waren met een patroon van drollen, die hij onder andere exposeerde op Documenta IX. Ook maakte hij onlangs een video over het uitknijpen van jeugdpuistjes (Sybille). Maar met zijn nieuwste installatie Cloaca heeft Delvoyes vulgaire thematiek een voorlopig hoogtepunt bereikt. Cloaca is een machine die het menselijk spijsverteringsstelsel nabootst. Het apparaat krijgt drie keer per dag te eten, en perst eenmaal daags een keutel uit die volkomen identiek is aan menselijke uitwerpselen.

Sinds vorige week kan de bezoeker de strontmachine van Delvoye aan het werk zien in het Museum voor Hedendaagse Kunst Antwerpen (MUHKA). Het twaalf meter lange apparaat bestaat uit zes transparante laboratoriumkolven die de functie van maag, alvleesklier en darmen simuleren, en verbonden zijn door een ingewikkeld netwerk van slangen en computers. In de reactoren pruttelen de half verteerde resten van de exclusieve maaltijden die Cloaca opgediend krijgt door een van de beste traiteurs van België. Het is een futuristisch bouwsel dat in combinatie met de vreemde architectuur van de museumzaal Cloaca staat in een steriel witte, ronde ruimte waar een cirkelvormige lamp het geheel van bovenaf als een aureool of een UFO beschijnt nog het meest lijkt op het decor van een sciencefiction-film.

Twee jaar lang werkte Delvoye samen met wetenschappers en ingenieurs in stilte aan het technisch gecompliceerde apparaat. Nu Cloaca voor het eerst aan het publiek getoond wordt, blijkt het prototype nog enkele opstartproblemen te hebben. "De methaangassen die vrijkomen, oftewel de scheten, stinken zo erg dat we ze via het plafond moeten afvoeren", vertelt de kunstenaar op serieuze toon. "Ook bleek Cloaca niet bestand tegen enkele voedingsmiddelen. Ze kreeg vorige week last van constipatie omdat ze teveel aardappelpuree had gegeten. En ze bleek slecht tegen alcohol te kunnen."

Een ander probleem was de angst van het museumpersoneel voor de aanwezigheid van de legionellabacterie. Delvoye: "Door de grote aandacht van met name de Nederlandse media voor het warmwatervirus is ook iedereen in België daar nu bang voor. Het personeel ging zelfs in staking. De reactoren van Cloaca worden au bain marie op een juiste lichaamstemperatuur van 37,2 graden gehouden, en men was bang dat de bacterie in dat klimaat welig kon tieren. Maar na een bezoek van het Ministerie van Gezondheid bleek dat er niets aan de hand was."

Om het project te kunnen financieren Cloaca heeft tot nu toe al bijna een half miljoen gulden gekost verkoopt Delvoye alle uitwerpselen die de machine produceert. De geverniste en in polyester gegoten drollen zijn in het museum als gesigneerde multiples te koop voor 40.000 BF (zo'n 2200 gulden) per stuk. Daarmee verwijst de Belgische kunstenaar naar de ready-mades van Marcel Duchamp, maar plaatst hij zich ook in de traditie van Piero Manzoni, de kunstenaar die veertig jaar geleden zijn ingeblikte poep als 'Merda d'artista verkocht. "Door het vele experimenteren met verschillende conserveringstechnieken kwamen we erachter dat er in Manzoni's blikken nooit echte stront gezeten kan hebben", zegt Delvoye. "Ik wilde Cloaca's drollen graag in blikjes verkopen, maar dat bleek onmogelijk. De blikken klapten stuk voor stuk open."

Kunstenaars als Manzoni en Duchamp hebben zijn werk niet zozeer geïnspireerd als wel gelegitimeerd, zegt Delvoye. "Zij hebben gezorgd voor een kunsthistorisch kader. Maar de kunstwerken die als directe aanleiding hebben gediend voor Cloaca zijn films als Modern Times van Charlie Chaplin, Sjakie en de Chocoladefabriek en allerhande sciencefictionfilms die de machine kritisch onderzoeken of ridiculiseren. Cloaca reduceert de mens tot een buis die eet en schijt. Het werk zegt iets over onze condition humaine. In het tijdperk waarin zelfs het klonen van dieren tot de mogelijkheden behoort, is de wet van het 'eten en gegeten worden' de enige zekerheid die overblijft.

"Ik wil kunst maken die middenin de maatschappij staat, kunst die uit het getto van het kunstwereldje treedt. Mijn werk heeft een groter bereik dan alleen de kunstelite. Er komen tattoofanaten op af, maar ook dierenbeschermers of wetenschappers. Cloaca is een eerlijk en transparant kunstwerk dat uitspraken doet over het functioneren van de kunstwereld. Ik geef toe dat het een nutteloos en immoreel kunstwerk is. Terwijl er in Afrika mensen dood gaan van de honger, geniet deze machine van Bourgondische maaltijden en staat zij er louter ter entertainment van het publiek. Tegelijkertijd doet Cloaca mee aan het kapitalistische systeem van de kunstmarkt. We verkopen stront omdat er vraag naar is. Cloaca ontkent niet dat ze commercieel en populistisch is. Zo zijn we de kritiek een stap voor.

Het logo dat Delvoye heeft ontworpen om zijn machine en haar producten aan de man te brengen is een samentrekking van het blauwe Ford-embleem en de sierlijke letters van Coca Cola. De twee megabedrijven symboliseren volgens de kunstenaar respectievelijk de mechanisatie en de consumptie waar het bij Cloaca om draait.

Cloaca is een vorm van 'branding': een merknaam waar allerhande nevenproducten als stickers, catalogi en dus ook stront onder verkocht worden. Delvoye heeft zelfs plannen om zijn bedrijf naar de beurs te brengen. "Dat zal drie keer meer gaan kosten dan de machine zelf. We moeten een gestroomlijnde boekhouding hebben om door de bankcommissie heen te komen en we moeten video's maken waarin ons bedrijf wordt uitgelegd. Maar toch vind ik het noodzakelijk om dit artistieke statement te maken. Kunst is een vorm van speculatie geworden, en de beurs is haast een nieuwe vorm van religie. Ik vind het belangrijk om dat soort ontwikkelingen met mijn kunstwerken te analyseren. Ik wil een goedaardige kankercel zijn, die zich in een systeem nestelt en zich vervolgens verspreidt."

Cloaca van Wim Delvoye is t/m 31 dec te zien in het Museum van Hedendaagse Kunst, Leuvenstraat, Antwerpen. Di t/m zo 10-17u. Catalogus BF 950.

( a d v e r t e n t i e s )