Twee Amerikaanse presidentskandidaten kruisen vannacht op televisie de degens. Eén kleine ingeving kan het verschil betekenen tussen winst of verlies.

Door onze correspondent MARC CHAVANNES

WASHINGTON, 3 OKT. In Boston begint vannacht om drie uur Nederlandse tijd het eerste van drie debatten tussen de presidentskandidaten George W. Bush (Republikein) en Al Gore (Democraat). Gezien hun patstelling in de opiniepeilingen betekent het debat een live sollicitatieronde ten overstaan van naar verwachting 90 miljoen Amerikanen.

De kandidaten hebben ieder op hun manier intensief geoefend. Bush weet dat hij ernst en diepgang moet uitstralen, om zijn gezellige imago een presidentieel aura te geven. Gore is opnieuw verteld dat hij zich moet ontspannen en zijn warme persoonlijkheid een kans geven, zonder zijn grote kennis van de feiten te etaleren. Een kleine ingeving of uitglijder tijdens de anderhalf uur debat kan voor beiden het verschil tussen winst en verlies betekenen.

Bush voer gisteren op weg van Texas naar Boston op een boot over de Ohio-rivier, op zoek naar stemmen in de staten Ohio en West-Virginia, waar hij zou moeten winnen om over vijf weken kans te maken op de hoofdprijs. Gore bleef oefenen in Florida, waar hij over het strand liep en zich door zijn panel van 'dertien gewone Amerikanen' liet bekritiseren en aanmoedigen.

Het debat wordt gehouden op de campus van de University of Massachusetts. Het wordt, net als de volgende twee debatten (11 en 17 oktober), geleid door de gerespecteerde tv-journalist Jim Lehrer. Beide kandidaten zullen achter katheders staan. In de volgende debatten (in Winston-Salem, North Carolina, en Saint-Louis, Missouri) worden lossere formules gebruikt: een gesprek met de kandidaten om een tafel en een 'town hall meeting', waarbij vragen uit het publiek een grote rol spelen. Donderdag debatteren de kandidaten voor het vice-presidentschap, de Democraat Lieberman en de Republikein Cheney in Danville, Kentucky.

Nadat Bush afgelopen week in verschillende peilingen weer een kleine voorsprong had genomen, publiceerde Reuters/MSNBC gisteren hun doorlopende peiling, die Gore weer een voorsprong gaf (45 procent, tegen 41 voor Bush). Gezien de ruime marges voor onzuiverheden, is geen van deze enquêtes doorslaggevend.

Twee kandidaten voor het presidentschap mogen niet meedoen aan de drie debatten, die zijn georganiseerd door een speciale Commissie voor presidentiële debatten. De Groene kandidaat, Nader, en de kandidaat van de Reform Party, Buchanan, voldoen niet aan de eis dat zij in vijf serieuze peilingen ten minste 15 procent van de kiezers achter zich hebben gekregen. Nader verwijt de twee grote partijen met deze drempel andere partijen het spreken te beletten. Hij beloofde zondag voor een uitgelaten zaal met 10.000 aanhangers in Boston dat hij er vandaag toch bij zou zijn, hóe zei de consumenten-voorvechter er niet bij. Buchanan, die de verscheurde erfenis van Ross Perot heeft overgenomen, zou ook in de buurt zijn.

De traditie van presidentiële debatten dateert van 1960, toen John Kennedy en Richard Nixon hun befaamd geworden vier debatten hielden, die de uitdager Kennedy aan zijn zeer krappe overwinning hielpen. Sindsdien hebben de kandidaten voor het hoogste ambt in de Verenigde Staten én de kandidaat-vice-presidenten de degens verbaal gekruist. Carter en Reagan deden dat in 1980 maar één keer. Clinton, Bush sr en Perot traden in 1992 driemaal gedrieën in het krijt. In 1996 debatteerden Clinton en Dole twee keer. Dit jaar had het niet veel gescheeld of er waren helemaal geen presidentiële debatten geweest. Bush wilde liever optreden in minder formele tv-programma's van zenders als NBC en CNN, waar hij zich makkelijker met een eenvoudige formulering door een lastig thema hoopte te slaan. Na weken harrewarren accepteerde hij het huidige voorstel van de officiële Commissie, dat een verspreiding via vrijwel alle grote tv-kanalen garandeert.

Eén uitglijder of één pakkende zin kan beslissend zijn

Door een onzer redacteuren
ROTTERDAM, 3 OKT. Een televisiedebat tussen Amerikaanse presidentskandidaten is als een voetbalduel. Alleen de doelpunten tellen. Het spelverloop is van veel minder belang. Kandidaten kunnen nog zo hun best doen hun beleid te verdedigen of hun feitenkennis te etaleren - één uitglijder of één pakkende formulering legt veel meer gewicht in de schaal.

Dat ondervond Richard M. Nixon tijdens het allereerste tv-debat tussen presidentskandidaten in 1960. Zijn tegenstander, John F. Kennedy, zag er op zwart-wit tv met zijn gebruinde huid aanzienlijk energieker uit dan de bleke Nixon. Tot overmaat van ramp begon Nixon onder de hete tv- lampen ook nog te zweten, terwijl Kennedy van die warmte ogenschijnlijk geen enkele hinder had. Kijkers oordeelden na afloop in overgrote meerderheid dat Kennedy het debat overtuigend had gewonnen. Aan de argumenten had het niet gelegen: radioluisteraars vonden Nixon de onbetwiste winnaar van het debat. Eerdere debatten lieten zien dat het voor de kandidaten van doorslaggevend belang is om een aantal krachtige, goedbekkende uitspraken in 'de achterzak' te hebben, liefst ook nog humoristisch. In 1984 waren alle commentatoren het er over eens dat Ronald Reagan in het eerste debat met Walter Mondale een allerbelabberdste indruk maakte. Maar met één enkele uitspraak keerde Reagan in de tweede ronde het tij. Inspelend op de kritiek dat hij te oud en versleten was voor het presidentschap zei hij: "Ik zal van leeftijd in deze campagne geen kwestie maken. Ik ga de jeugd en onervarenheid van mijn tegenstander niet gebruiken voor politiek gewin." Die zin bleef de Amerikaanse kiezers het beste bij.

Bekend is ook de klap die de Democraat Lloyd Bentsen uitdeelde aan Dan Quayle tijdens het debat tussen de kandidaat vice-presidenten in 1988. Quayle had een aanval op zijn onervarenheid gepareerd met een verwijzing naar John F. Kennedy, die met evenveel politieke ervaring als Quayle president was geworden. Bentsen liet een stilte vallen en zei: "Senator, ik heb Jack Kennedy gekend. Ik heb met Jack Kennedy gewerkt. Jack Kennedy was een vriend van mij. Senator, u bent geen Jack Kennedy."

Zelfs een gebaar kan in het debat beslissend zijn. Camera's registreerden in 1992 nietsontziend hoe Bush op zijn horloge keek terwijl iemand uit het het publiek hem met de economische problemen van zijn land confronteerde. Kijkers concludeerden dat Bush niet in de zorgen van de gewone burger was geïnteresseerd.

( a d v e r t e n t i e s )