In: 6 theaters

Onvruchtbaar zijn in orthodox Jeruzalem

Door BIANCA STIGTER
In recente Iraanse films als The Circle en The Day I Became a Woman is te zien hoe godsdienst meehelpt het leven van vrouwen te verpesten. In Iran gaat het om de islam. In andere streken deden christen- en jodendom eens hetzelfde. Van die laatste twee religies is de vrouwvijandigheid aan het afslijten, maar dat gebeurt niet overal.

Kadosh, een film van de Israëlische regisseur Amos Gitai (1950), het derde deel in een trilogie over het leven in Israelische steden, laat zien hoe dat niet gebeurt in Mea Shearim, de ultra- orthodoxe wijk van Jeruzalem. Gitai waakt ervoor de chassidische gemeenschap aldaar als een exotisch overblijfsel uit het verleden te beschouwen, een soort authentiek Archeon waarbij je je om misstanden niet meer druk hoeft te maken omdat de zeden er bij andere tijden horen zijn.

Kadosh (heilig) gaat over twee zusters van wie er een gelukkig is getrouwd met de zoon van een rabbi. Maar na tien jaar hebben ze nog steeds geen kinderen. De rabbi draagt zijn zoon daarom op met een ander in het huwelijk te treden. De jongere zuster is verliefd op een jongen die de gemeenschap heeft verlaten. Toch laat ze zich uithuwelijken aan het hulpje van de rabbi.

Gitai heeft de tragedies van deze twee zusjes voor buitenstaanders voorbeeldig didactisch verfilmd. Achteraf kun je denken dat je naar een antropologisch verslag hebt gekeken, maar dat is net niet zo. Gitai heeft alle informatie die hij over de chassidim verschaft, in het verhaal weten op te nemen. Uitgebreid toont hij de gebeden en de rituelen die het leven van deze orthodoxe joden doordrenken en laat ze steeds een rol spelen in de plot, van een conversatie tussen twee mannen over de manier waarop je op de sabbat thee moet zetten tot het rituele bad voor vrouwen. Hij heeft dat ook nog eens gedaan op een manier die alle verontwaardiging op rekening van de kijker laat. De regisseur beweert niet dat de mannen die in deze gemeenschap leven allemaal schurken zijn. Hij heeft zijn verhaal zo opgezet dat je een man ook ziet zuchten onder regels die voor hem belangrijker zijn dan zijn persoonlijk geluk.

In lange scènes waarin nauwelijks van camerastandpunt wordt gewisseld, en die soms alleen uit een close-up bestaan, laat Gitai je eigen ogen details opmerken. De armoede en de bedomptheid van deze gemeenschap lijk je zelf te ontdekken. Kleine gebaren kunnen andere dingen betekenen dan wij gewend zijn. In een liefdevolle bedscène streelt een man het lange haar van een vrouw - haar dat een getrouwde vrouw eigenlijk niet behoort te hebben. Net zo terloops gefilmd lijkt de scène waarin het jonge zusje haar trouwjurk past, een jurk die vooral gekozen lijkt om haar mooie figuur te verbergen. Gitai laat haar eerst in haar ondergoed zien.

Kadosh is een film die het persoonlijke aangrijpend politiek maakt. Het is een film om op scholen te vertonen. In een laatste gesprek met zijn vader haalt de zoon beroemde mannen uit de Thora aan die wel bij hun onvruchtbare vrouwen bleven. Maar de vader is onvermurwbaar. Veel kinderen zijn een wapen in de strijd tegen 'de anderen'.

Zaterdag in deze krant: Gesprek met Amos Gitai