In: Filmmuseum, Amsterdam (14 t/m 20 sept.); Lantaren/Venster, Rotterdam (20 t/m 27 sept.); Haags Filmhuis, 21 t/m 27 sept.

De grillige kanten van de Israelische samenleving

Door HANS BEEREKAMP
De duurste Israelische film aller tijden, The Dybbuk of the Holy Apple Field (Ahava Asura) uit 1998, werd door regisseur Yossi Somer opgedragen aan Hollywoodveteraan Fred Zinnemann.

Dat feit roept een pijnlijke associatie op, namelijk dat de Israelische cinema in geen verhouding staat tot wat de joodse diaspora aan films heeft opgeleverd. De bekendste Israelische regisseur en producent is sinds de jaren zeventig ook internationaal zeer actieve Menachem Golan, maar ook zijn omvangrijke oeuvre wordt in artistiek opzicht nauwelijks serieus genomen. Toch duikt er af en toe wel eens een aardige Israelische film in de Nederlandse bioscoop op, zij het de laatste jaren steeds minder frequent.

Om te laten zien wat wij zoal missen, laat het Filmmuseum onder het motto Yuppies, dibboeks en Scuds negen recente Israelische films zien. Twee daarvan, Kadosh (1999) en Kippur (2000), beide geregisseerd door de in 1993 uit Frankrijk teruggekeerde Amos Gitai, gaan binnenkort wel uitgebracht worden. De oorsprong van Gitai als documentairemaker is goed terug te vinden in deze twee interessante fictieve reconstructies van de Israelische samenleving.

Kippur laat de traumatische invloed van de oorlog van 1973 zien, door de ogen van een groep militairen die gewonden per helikopter afvoeren van de hoogte van Golan.

Kadosh toont met veel respect en nauwgezet de grimmige kanten van het bestaan als vrouw in de orthodoxe wijk van Jeruzalem, Mea Sharim. In diezelfde wijk is ook het op het oude jiddische sprookje van Hanan en Lea gebaseerde The Dybbuk of the Holy Apple Field gesitueerd: een door zijn ernstige realisme niet geheel overtuigend variatie op The Exorcist, waarin een dibboek bij een jonge vrouw uitgedreven wordt.

De beste recente Israelische films, zoals Kadosh en Yana's Friends (Chaverim shel Yana) maken dankbaar gebruik van het dramatische karakter van de zo explosieve samenleving. Yana's Friends uit 1999, het debuut van de in Moskou geboren Arik Kaplun, is een tragikomische vertelling over de wederwaardigheden van net gearriveerde Russische immigranten tijdens de Iraakse Scud-aanvallen in 1990. Een prettig rommelig karakter en dito sentimentaliteit maskeren de doortimmerde structuur van een rijk scenario, waarin voornamelijk Russisch en gebrekkig Hebreeuws wordt gesproken. Om begrijpelijke redenen was Yana's Friends een enorm kassucces. Ook die film over vitaliteit, liefde en gasmaskers zou een bioscooproulement verdienen.