Christopher Nolan, vorig jaar in Rotterdam winnaar van een Tiger Award, presenteerde zijn tweede film in Venetië.

Door BIANCA STIGTER

VENETIË, 6 SEPT. Memento, de tweede speelfilm van de jonge Engelse regisseur Christopher Nolan, heeft een hoofdpersoon met een aandoening die je in een boek van Oliver Sachs zou verwachten. Leonard heeft bij een ongeluk zijn korte termijn geheugen verloren. Hij weet wel wie hij is, maar hij kan zich niet herinneren wat hij vijf minuten geleden gedaan heeft. De dingen beklijven niet meer. Met behulp van briefjes en polaroids slaat hij zich door het leven. Echt belangrijke informatie tatoeëert hij op zijn lichaam. Nolan (28) laat deze man de hoofdrol spelen in een thriller. Leonard wil zich wreken op de man die hem zijn geheugen heeft ontnomen en zijn vrouw heeft vermoord. Memento, dat in het programma Cinema del presente wordt vertoond, heeft een bijzondere structuur. Het verhaal wordt bijna geheel achterstevoren verteld. Sommige gebeurtenissen zien we een paar maal, en die zijn dan door nieuwe informatie steeds weer anders te interpreteren. Langzaam laat Nolan je wijs worden in de verwarrende wereld van Leonard, en daagt de tragiek van het feit dat Leonard na vijf minuten alweer vergeten zal zijn dat hij wraak heeft genomen. Aan het eind van de film zet Nolan alles nog een keer op losse schroeven. Memento speelt, zoals dat heet, met de regels van het genre. Het is een knappe variant op een bekend thema. Toch vroeg ik me af of er over deze hoofdpersoon geen verhaal te vertellen zou zijn waarin geen pistolen voorkomen. Het is een vraag die wel meer films op het festival oproepen. "Met een pistool heb je meteen een drama", zei Christopher Nolan gisteren tijdens een interview. Geweld komt op een heel andere manier voor in twee films over Zuid-Amerika, die beide meedingen naar de Gouden Leeuw. Schilder Julian Schnabel, die eerder een film maakte over de jong gestorven kunstenaar Jean-Michel Basquiat, maakte nu een aangrijpend portret van de Cubaanse dichter Reinaldo Arenas (1943-1990), die zowel om zijn geschriften als om zijn homoseksualiteit op Cuba werd vervolgd en in 1980 als ongewenst element naar Amerika mocht emigreren, een emigratie die hem geen bevrijding bracht. Before Night Falls is een film die niet alleen de treurnis en de schoonheid in Arenas' leven, maar ook zijn werk lijkt te verfilmen. De film begint met treurig prachtige beelden van een jongetje in de modder en eindigt met een gedicht over dat jongetje. Barbet Schroeder, regisseur van onder meer Barfly, verfilmde een boek van de Columbiaanse schrijver Fernando Vallejo, La Virgen de los Sicarios (Our Lady of the Assassins). Een schrijver op leeftijd keert na dertig jaar terug naar Medellin om er te sterven, maar wordt verliefd op een straatjongen die zich prostitueert en lid is van een bende. De schrijver is niet in staat of wil niet meer in staat zijn om zich tegen het geweld dat voor de jongen zo gewoon is te verzetten. Schroeder noemt het een 'gevoel van toenemende verdoving'. Elke straatruzie beslist de jongen met een moord. Schroeder, die zelf opgroeide in Colombia, laat iets zien van een wereld waarin geweld geen amusement maar werkelijkheid is.

La Virgen de los Sicarios is in dat opzicht precies het tegenovergestelde van Memento. Gruwelijk is de scène waarin de schrijver een vrouw uitscheldt die huilt omdat er net voor haar ogen iemand is doodgeschoten. Voor de schrijver brengt een pistool geen drama meer teweeg.