In: Rialto, Amsterdam, Haags Filmhuis; Cinemariënburg, Nijmegen; Poelestraat, Groningen

Nostalgische droom in vervallen zwembad

Door BIANCA STIGTER
In het Duits bestaan woorden voor andere verlangens dan het verlangen naar huis. Naast heimweh heb je er ook sudweh en fernweh, verlangen naar het zuiden en verlangen naar ver weg.

Aan dat laatste lijdt de hoofdpersoon van Tuvalu, het speelfilmdebuut van de Duitse regisseur Veit Helmer (1968). Tuvalu is een eilandje in de Stille Zuidzee, waar het vast in niets lijkt op het troosteloze Europa waar Anton thuis is. Anton woont en werkt in een zwembad dat ooit midden in een bruisende Midden-Europese stad stond. Die stad is inmiddels gesloopt om plaats te maken voor moderne flats. De broer van Anton wil ook het bad laten slopen. Anton wil het behouden om zijn blinde vader te plezieren. Anton laat hem in de waan dat het zwembad nog in goede staat is. Maar het geluid van spelende kinderen komt van een cassettebandje en de paar gasten die er nog zijn betalen met knopen.

In Tuvalu, dat werd opgenomen in het Centralna Banja van de Bulgaarse hoofdstad Sofia, wordt nauwelijks gepraat. De dialogen zijn teruggebracht tot een paar woorden die in veel talen hetzelfde zijn, zoals 'papa', 'modern' of 'automaat'. Dit aardige foefje gaf Helmer de kans om met acteurs van verschillende nationaliteiten te werken. Anton wordt gespeeld door de Fransman Denis Lavant, bekend van de films van Leos Carax, zijn geliefde door de Tataarse Tsjoelpan Chamatova (Luna Papa). De bijrollen worden zowel door Amerikaanse komieken als door Oost-Europese toneelspelers bezet. Misschien heeft Helmer ook voor weinig woorden gekozen om zijn Duitse debuut internationaal meer kans te geven. Tuvalu hoeft niet ondertiteld of nagesynchoniseerd te worden.

De regisseur van Tuvalu lijdt niet aan fernweh, maar aan nostalgie.

Tuvalu gaat gebukt onder een weemoed zo zoet als de taartjes die rijke oude dames in Midden-Europese koffiehuizen eten. In smaakvol, licht getint zwart-wit wordt de vergane glorie van het zwembad opgehemeld. De afbladderende verf op de badhokjes, de bonkende machines in bikini in de kelder, het afbrokkelende barok van de decoraties, het wordt allemaal voorbeeldig in beeld gebracht. De film doet enigszins denken aan de recente Chinese hit Shower, die oud en nieuw in een badhuis laat strijden, maar Helmer neemt dit gegeven minder serieus. Hij zwijmelt onder een zweem van ironie. Volgens Helmer moet het zwembad ons ook aan een bioscoop doen denken, aan de filmpaleizen die ook niet meer zijn wat ze geweest zijn. Helmers film is een gelikte ode aan de stomme film en aan de Europese artfilm. Tuvalu is wel poëtisch, maar dat epitheton hoeft niet altijd een compliment te zijn. Er bestaat ook slechte poëzie.