In: Tropeninstituut, Amsterdam (vr); Cinecenter, Amsterdam (za en zo)

Tv-serie over kinderen en oorlog als film vertoond

Door HANS BEEREKAMP
Te midden van de stortvloed aan televisiedocumentaires waren de zes eerdere producties van regisseur Duco Tellegen (Zeist, 1967) nooit erg opgevallen.

Misschien ten onrechte, want Achter gesloten ogen, Tellegens eerste film die de bioscoop haalt, wijst op een degelijk talent voor diepgaande research, betrokkenheid bij het onderwerp en regelmatig filmische bevlogenheid. Dat rechtvaardigt ook de beslissing om de op film gedraaide documentaire, eigenlijk een serie van vier programma's van 25 minuten, op een groot scherm te vertonen.

Het probleem is alleen dat vier achter elkaar geplakte portretten van kinderen die de gevolgen van een oorlog proberen te verwerken, ondanks de poging tot eenheid van stijl, nog geen echte film maken. Zo valt bijvoorbeeld moeilijk vast te stellen of de vermoeidheid die bij het kijken naar het derde en vierde deel (respectievelijk opgenomen in Cambodja en Rwanda) optreedt, komt door de mindere kwaliteit, of omdat het niet effectief is om vier vergelijkbare korte films pal achter elkaar te bekijken.

Het eerste deel, over een voormalige kindsoldaat uit Liberia, bevat het meeste drama. De 18-jarige Spencer is niet alleen slachtoffer, maar ook dader. De terugkeer naar zijn moeder, die hij om vergiffenis vraagt voor niet nader aangeduide wandaden, geven de episode een intense spanning, versterkt door het uitnemende, beweeglijke camerawerk van Danny Elsen.

Ook de aanzienlijk minder dramatische ervaringen van een zevenjarig meisje uit Kosovo, dat via een vluchtelingenkamp in Macedonië in een asielzoekersopvangcentrum in Ter Apel belandt, en daarna teruggaat naar Pristina, zijn tot een goed verhaal verwerkt. Elk van de vier episoden begint met de opdracht aan de hoofdpersoon de ogen te sluiten en terug te denken aan de oorlog. Elke episode eindigt met een terugwijkende camerabeweging, die het kind achterlaat op zijn (voorlopige) bestemming. Het zijn beide wat kunstmatige filmische trucjes, die de herkenbaarheid van een televisieserie verhogen, maar de som der delen nauwelijks meerwaarde verlenen. En toch is het goed een project als Achter gesloten ogen uit de betrekkelijke anonimiteit te halen die het ten deel zou zijn gevallen bij de uitzending door de EO, op een nog nader vast te stellen datum. De rondzingende megafoon van de burgemeester van Ter Apel, staand op een stoel om de Kosovaarse families welkom te heten, of het gepiep van detectoren in een Cambodjaans mijnenveld, verdienen bijschrijving in de annalen van de Nederlandse documentaire, en dat zou nooit gebeurd zijn zonder de (over)moedige montage van een bioscoopversie.