In: 17 theaters

Een Woody Allen over het monomane gedrag van kunstenaars

Hemels spelen en hemels luisteren

Door DANA LINSSEN
Als Emmet Ray gitaar speelt, dan krijgen de ogen van Sean Penn, de acteur die hem vertolkt, zo'n lepe, afwezige blik, alsof ze imploderen, alsof ze het geluid naar binnen zuigen om het daar te laten harmoniëren met een oerklank. Als lieve, simpele, spraakloze Hattie naar hem luistert, dan krijgen de ogen van Samantha Morton de mooiste vochtige schittering die ik ooit zag en plooit haar mond zich in een glimlach die doodstil zingt.

De nieuwste film van Woody Allen gaat over de fictieve jazzgitarist Emmet Ray, die in de jaren dertig geleefd zou hebben en in zijn zelfzuchtige wereldje even plaats vond voor een verhouding met wasmeisje Hattie. De film heeft de vorm van een geënsceneerd docudrama. Allen zelf en jazzkenners Ben Duncan, Nat Hentoff, Douglas McGrath vertellen over de jazzlegende Ray, die in grootheid alleen nog werd geëvenaard door Djangho 'that gypsy' Reinhardt en hun anekdotes worden met weemoedige filmscènes geïllustreerd.

Sweet and Lowdown is een Woody Allen-film zonder Woody Allen (behalve dan die zogenaamde interviewsequenties) en dat is beslist een voordeel. Sean Penn hoefde in zijn interpretatie van de gekwelde en egocentrische kunstenaar Ray zelfs Woody Allen niet te spélen. Sweet and lowdown is een film over dat zoet-melancholieke gevoel dat in de titel doorklinkt en dat wordt opgeroepen door het virtuoze gitaarspel van Ray. En daarom gaat de film over het voortdurende balanceren tussen 'sweet' en 'lowdown' dat kunstenaars doen als zij creëren. Uiteindelijk is het daarom vast net zo'n autobiografische film als al die andere Allen-films. Er zijn vast een hoop overeenkomsten te benoemen tussen Ray die als musicus zo groots was en er als mens zo'n zooitje van maakte, en Allen zelf. Het monomane gedrag van de kunstenaar, die alleen maar oog heeft voor zijn volgende project, is een algemeen bekend artistiek verschijnsel. Evenals de behoefte aan een ideale toeschouwer. Daarom is het zo genereus dat Woody Allen de rottige Ray zijn zoete Hattie cadeau gaf, een meisje dat niet eens kán praten, alleen maar pruilen als haar iets niet zint en verder hemels luisteren. Op een of andere manier denk je toch stiekem dat Soon Yi Previn, Allens huidige levensgezellin, veel braver is dan Mia Farrow (op wie Samantha Morton weer heel erg lijkt).

Als er één ding is wat uit Sweet and Lowdown meer spreekt dan alle verwijzingen en overpeinzingen die Allens werk oproept, dan is het wel liefde. Liefde voor simpele dingen als verhalen vertellen en even kunnen schuilen in veilige fictieve werelden. Sean Penn en Samantha Morton spelen hun rollen met liefde. Ja, natuurlijk ook met verve, passie, ambitie en venijn, maar ook met liefde voor hun vak, voor dat mysterieuze in de huid van iemand anders kruipen, hem herscheppen en vervolgens boven die vertolking uit te laten stijgen. Sweet and Lowdown is geen fake-documentaire, de film doet niet z'n best om de toeschouwer zo te misleiden dat hij gaat geloven dat Emmet Ray echt heeft bestaan. Maar hij doet wel z'n best om je te overtuigen dat hij had kunnen bestaan. Dat lukt mede dankzij Sean Penn zo goed, dat ik me toch even bedrogen voelde toen ik bij de eindtitels zag dat er geen originele muziek van deze Emmet Ray in de film werd gebruikt.