In: Filmmuseum, Amsterdam

Eerste film van Takeshi Kitano alsnog te zien

Door HANS BEEREKAMP
Een goed regiedebuut bevat in aanleg alles wat de regisseur later beroemd zal maken, en in een enkel geval (Orson Welles' Citizen Kane, Jean-Luc Godards A bout de souffle) maakt hij nooit meer een belangrijker film.

Omdat Takeshi Kitano's eersteling Violent Cop (Sono otoko, kyobo ni tsuki) elf jaar moest wachten op een Nederlandse uitbreng, kan de vergelijking gemaakt worden met de zeven films die volgden (alle te zien in het retrospectief dat het Filmmuseum binnenkort wijdt aan de Japanse regisseur-acteur). Daar zitten wel betere films tussen, zoals Sonatine, Hana-Bi en Kikujiro. Kitano was al beroemd - als televisiester, onder de naam Beat Takeshi - voor hij in 1989 zijn eerste meter film draaide, maar Violent Cop is wel degelijk het soort explosieve debuut waaraan je hoge verwachtingen mag koppelen.

Ook al heeft Kitano bij Violent Cop geen credit als scenarioschrijver, herkenbaar zijn de mengeling van geweld en tederheid, de virulente kritiek op corruptie en maatschappelijke hypocrisie, maar vooral de originaliteit van de vormgeving. Kitano is spaarzaam met dialogen, en kijkt vooral nauwkeurig naar details. Violent Cop geeft een heel goede indruk hoe het alledaagse Tokyo eruit moet zien: haventerreinen, bruggen, klinische kantoren, fel verlichte bars. Het geweld is soms nogal nadrukkelijk en barok, maar ook vanzelfsprekend en terloops. Dat laatste komt vooral door de vertolking van de hoofdrol door de regisseur. Hij speelt een rechercheur van de afdeling moordzaken, die zijn handen niet thuis kan laten. In een van de eerste scènes belt hij aan bij het huis, waar we vlak daarvoor een scholier naar binnen hebben zien gaan, die met zijn kornuiten een zwerver heeft gemolesteerd. Kitano vraagt aan de moeder of haar zoon thuis is, loopt meteen door naar boven en slaat de jongen een bloedneus. En er volgt meer, dreigt hij, wanneer hij zichzelf niet de volgende dag aangeeft of het politiebureau.

De gewelddadigheid van Kitano's personage is misschien pathologisch, maar altijd gemotiveerd door morele verontwaardiging. We zien hem ook een verward zusje ophalen uit de psychiatrische kliniek, en hen samen enkele verstilde momenten doorbrengen aan zee: ook de zee, als contemplatieve tegenhanger van de lelijkheid en de absurditeit van de rest van de wereld, is een steeds weerkerend thema bij Kitano, net als bij Ferreri of Fellini.

De plot van Violent Cop zou in een Hollywoodfilm misschien onverteerbaar clichématig lijken: er zijn de corrupte collega's en de politiechef die niet blij is met de eigenrichting door de rechercheur. Maar Kitano is geen Clint Eastwood of Charles Bronson: met zijn slepende tred en proletarische voorkomen, is hij veel te gewoontjes om voor een macho-wreker door te kunnen gaan. Zijn kortademigheid in een lange achtervolging te voet door onbestemde buitenwijken van Tokyo en zijn fletse kostuums maken Kitano tot een anti-held, niet iemand met wie de ploertige mannetjes van deze wereld zich graag zouden willen identificeren.

Het valt moeilijk achteraf vast te stellen of de bijzondere kwaliteiten van een film als Violent Cop ook opgevallen zouden zijn, als de film in 1989 hier uitgekomen was. Een meesterwerk is het niet, vooral door de nog verre van gepolijste poëzie, die bij voorbeeld Hana- Bi kenmerkt. Maar de film is goed genoeg voor een late herkansing.