In: 75 theaters

Het fatale masterplan van de dood

Door DANA LINSSEN
De dood heeft vele gedaanten, maar in Final Destination geen man met de zeis, geen schim zonder schaduw, geen engel der wrake.

In Final Destination moet je je de hele tijd afvragen of de dood toch niet gewoon zoiets als toeval is, waar je alleen bij toeval aan kunt ontsnappen, maar die uiteindelijk onontkoombaar is. Een van de meest basale menselijke angsten dus, vooral als je achttien bent en je je de hele dag onsterfelijk waant.

Debuterend speelfilmregisseur James Wong was als een van de schrijver- regisseurs betrokken bij de populaire paranoia-televisieserie The X- Files. In die hoedanigheid was hij samen met Glen Morgan (nu ook co- scenarist en -producent van Final Destination) verantwoordelijk voor een aantal van de sterkste afleveringen van de serie. Van halverwege het tweede seizoen tot het begin van het vierde seizoen verlieten zij The X-Files voor hun eigen, geflopte sciencefiction-serie Space: Above and Beyond. Met Final Destination zijn ze weer terug op bekend terrein: het onbekende op dit ondermaanse. Maar anders dan in The X-Files proberen Wong en Morgan nu juist niet uit alle macht complotten te ontrafelen of mogelijke verklaringen te geven voor het feit dat zes scholieren en hun lerares op miraculeuze wijze een fataal vliegtuigongeluk overleven.

Even is er een patholoog anatoom die meer van de dood lijkt te weten dan de doorsnee lijkschouwer. Hij suggereert hoofdpersoon Alex, die in het schemergebied tussen waken en dromen over mediamieke gaven lijkt te kunnen beschikken, dat alles in de natuur een patroon volgt en dat ook de dood zo'n fataal masterplan uitvoert. In de letterlijke race om leven en dood die dan volgt is alles erop gericht die blauwdruk te ontcijferen en wellicht te veranderen.

Maar niet de levensbeschouwelijke vragen over toeval en noodlot voeren de boventoon in Final Destination, maar de angstaanjagend effectieve manier waarop de dood zijn voorbeschikte pad afwandelt. Helemaal consequent in zijn uitwerking is de film niet. Z'n sterkste punt, namelijk dat de dood, of het kwaad zo u wilt, niet wordt verpersoonlijkt, wordt door wat onduidelijk gewapper van gordijnen, een terloopse weerspiegeling in het raam of een opmerkelijk vastberaden toiletreiniger ontkracht. Een film die met het noodlot zelf al de meest onvoorspelbare troefkaart in handen heeft, hoeft niet nog eens extra twijfel te zaaien. Al zijn dat onvolkomenheden die je snel weer vergeet als de dood nu eens bij verrassing, dan weer volgens een schijnbaar voorspelbaar patroon toeslaat. Dat toeslaan moet heel letterlijk worden genomen, alle elementen komen eraan te pas: water, vuur, aarde en lucht. Of beter gezegd: in het geval van verstikking het ontbreken ervan.

Final Destination had niet gemaakt kunnen worden zonder dat de Scream-trilogie met zijn naar zichzelf en het genre verwijzende ironie het horrorgenre had geëmancipeerd. Zelfbewuste humor ontbreekt dan ook niet in deze film. Verfrissend is echter de manier waarop eng weer gewoon griezelig mag zijn zonder knipoog.