De buitenwacht is somber gestemd over dreigende supportersrellen tijdens het EK voetbal. En de kaartverkoop zou ook een puinhoop zijn. Harry Been, directeur van Stichting Euro 2000, strijdt al jaren tegen de scepsis. "Al zie ik me nog niet met premier Kok lobbyen voor het WK van 2010."

Door Robèrt Misset

Gisteren beleefde Stichting Euro 2000 in de Amsterdamse rechtszaal een belangrijke triomf in de strijd tegen de zwarte handel in EK-kaarten. Op last van de rechter moet bureau Cupido de nog resterende 6 7000 toegangsbewijzen teruggeven aan Euro 2000. Die morele steun kon de stichting wel gebruiken na de beschuldigingen dat het controlesysteem bij het EK zo lek als een mandje is. Het moet immers een pijnlijke gedachte zijn voor directeur Harry Been dat een hooligan nota bene op zijn naam in Rotterdam een kaartje heeft kunnen kopen. Maar de 51- jarige Been reageert laconiek. "Een hooligan kan er tussendoor glippen. Maar door ons systeem is het uitgesloten dat straks tweehonderd mensen met een stadionverbod naast elkaar in één vak zitten."

De niet in te tomen zwarte handel is naast de zorg voor de veiligheid het belangrijkste probleem voor de directie van het EK. Volgens Richard van der Eijk, woordvoerder van Stichting Euro 2000, staat 39 procent van alle EK-kaarten op naam. Maar van de overige 61 procent is nagenoeg bekend waar ze heen zijn gegaan. "Het is dan ook absolute onzin dat 400.000 kaarten uit ons zicht zijn verdwenen" zegt Van der Eijk. En het dreigement van duizend gulden boete voor mensen die toch met een onrechtmatig verkregen kaartje het stadion binnen willen, is wel degelijk rechtsgeldig, stelt de Stichting Euro 2000.

In het hotel in Brussel, waar vanavond alle vips zich verzamelen voor de openingswedstrijd tussen België en Zweden, betoogt directeur Been dat zijn stichting al eerder een kort geding tegen een zwarthandelaar (European Tickets) heeft gewonnen. "Dat Scandinavische bureau moet op last van de rechter een boete betalen van ten minste vijfduizend gulden tot maximaal één miljoen gulden voor elk kaartje dat nu nog op de zwarte markt wordt verkocht. Daar zijn ze flink van geschrokken. Nu pakken we Cupido aan. Maar eigenlijk zeggen we tegen potentiële kopers van kaarten op de zwarte markt: 'u betaalt te veel, u krijgt de kaarten misschien niet eens geleverd en u loopt het risico bij het stadion alsnog te worden gepakt'. Van de controles bij de ingang kun je geen overdreven verwachtingen hebben. Maar we hebben wel zicht op de zwarte markt. We weten in de meeste gevallen waar die kaarten naar toe zijn gegaan. We gaan dus heel gericht controleren."

Volgens Been is Stichting Euro 2000 echter opgezadeld met een kaartsysteem waar het zelf niet voor had gekozen. "Het is ons door de overheid opgedrongen en we voeren de verplichte registratie loyaal uit. Maar wat nu gebeurt, konden wij voorspellen. Euro 2000 moest 1,2 miljoen kaarthouders controleren. Was degene die het kaartje kocht ook werkelijk de persoon voor wie hij of zij zich uitgaf? Had hij een stadionverbod? Klopten de initialen, vroeg iemand sneaky twee kaarten aan? We hadden geavanceerde scansystemen nodig om alle gegevens te checken. Zo hebben we er duizenden mensen uitgehaald die de regels overtraden. Vergeet ook niet dat de meeste kaarten persoonlijk aan huis zijn bezorgd, het was te riskant ze over de post te versturen. De voetbalbonden van alle deelnemers moesten voor 31 maart lijsten met namen inleveren van de mensen aan wie ze kaarten hadden verkocht. Dat doen de Italianen het liefste een dag voor de wedstrijd, zij denken vanuit een andere cultuur.

"Maar het blijft natuurlijk een kwetsbaar systeem. Daarom hebben we er bij alle politieke partijen op aangedrongen de zwarte handel te verbieden. Daar was ook een meerderheid voor in de Tweede Kamer. Tot mijn teleurstelling heeft mijn partij, de PvdA, zich daar veel te weinig in verdiept. Uiteindelijk vond de regering op advies van juristen dat ze niet aan gelegenheidswetgeving moest doen, omdat de Eerste Kamer het anders zou afblazen. Nu moeten wij ons wapenen tegen de zwarte handel door onder meer een handelaar als Cupido aan te pakken. Dat had de overheid eigenlijk moeten doen."

Been ervaart de organisatie van het mega-evenement in Nederland en België toch al als "een militaire operatie". Zo worden voor de 60.000 toeschouwers met zogeheten hospitality-kaarten ook 60.000 maaltijden gereserveerd. "De grootste operatie op culinair gebied, ooit in Nederland gehouden." Maar een militair karakter krijgt het EK voetbal toch vooral door de uitgebreide veiligheidsmaatregelen. De angst voor vandalisme overheerst, zij het niet bij beleidsmakers als Harry Been. "Buitenlanders hebben nu eenmaal een clichématig beeld van Nederland", zegt de Drentse socioloog.

"Wij zijn het land van seks, drugs en rock 'n roll. Ik begrijp best dat de regering dat beeld wil bijstellen om een veilig EK te kunnen garanderen. Ik kan me ook voorstellen dat veel politieagenten zich zorgen maken, want de agent met de platte pet moet het wel oplossen als zich excessen voordoen. Toch vind ik de aandacht voor het veiligheidsaspect overdreven. Er moet gewoon gevoetbald worden tijdens het EK."

U bent zeker niet bij de UEFA Cup-finale tussen Galatasaray en Arsenal in Kopenhagen geweest?

Been: "De Deense politie was slecht voorbereid. De spanningen tussen de Turkse en de Britse aanhang waren bekend, ze hebben de rellen laten gebeuren. Als je die fans op een plein tegenover elkaar laat zitten, gebeurt er wel wat. Daarom is die Wet Bestuurlijke Aanhouding ook zo'n efficient middel. De politie kan nu een groep mensen aanhouden waarvan ze denken dat die op gewelddadig gedrag uit is. Die zijn 24 uur de klos. Maar supporters van clubs zijn over het algemeen veel fanatieker dan de meer diffuse aanhang bij landenwedstrijden. We hebben bij het Nederlands elftal nog nooit problemen gehad. De Turken en de Engelsen zouden elkaar inderdaad kunnen treffen in de kwartfinales. Maar die kans is niet zo groot. Bovendien is het aspect van de openbare orde in goede handen bij korpschef Peter van Zunderd, die door de overheid is aangesteld. Hij neemt ons veel zorgen uit handen."

Maar je zult als argeloze cafébezoeker in Amsterdam maar worden aangehouden, omdat toevallig een stel Britse supporters aan de overkant een biertje drinkt. Dan loop je naar buiten en kun je voor 24 uur worden opgepakt, omdat je helaas in de verkeerde groep belandt. Is een EK voetbal dat allemaal wel waard?

"Dat is veel te extreem geschetst. De Wet Bestuurlijke Aanhouding wordt alleen toegepast op groepen mensen die de aanwijzingen van de politie bewust negeren. We slaan door in de discussie over de extra juridische maatregelen als de Wet Bijzondere Aanhouding. Dat gezeur over een politiestaat! Als we een tolerantieschaal hanteren van nul tot tien, waarbij nul voor anarchie staat en tien voor een dictatuur, zit Nederland op twee of drie, een zeer liberale maatschappij. Door de extra armslag voor politie en justitie tijdens het EK schuiven we ietsje op naar 2,01. Maar de indruk wordt gewekt alsof we op tien uitkomen, zwaar overdreven. Misschien krijgen twee onschuldige burgers straks last van deze maatregel, maar dan is het probleem wel opgelost. We hebben ook niet de pretentie de samenleving te verlammen voor een EK."

Veiligheidscoördinator Van Zunderd vergeleek de inspanningen van politie en justitie voor het EK met de cijfers van een rustige oudejaarsnacht in 1998. Toen waren vier doden gevallen en tientallen mensen gewond geraakt zonder dat iemand er wakker van lag. Of is dat demagogie?

"Je krijgt het carnavalseffect van Rio de Janeiro. Je leest het bericht dat daar twintig mensen bij zijn omgekomen. Dat is niet niks. Maar hoeveel doden vallen dagelijks normaal in Rio de Janeiro? Vijfentwintig. Als een politieagent klappen krijgt van hooligans, verschijnt voorlichter Wilting misschien nog op de Amsterdamse tv-zender AT5. Verder bereikt het Hilversum nauwelijks. Als tijdens het EK een politieman gewond raakt bij rellen, komt het op CNN. Alles krijgt een andere dimensie tijdens het EK. Maar ik geloof nog steeds dat we een voetbalfeest gaan beleven."

Daar denken ze in Charleroi wellicht anders over als straks Engeland en Duitsland daar tegen elkaar spelen. Of wordt die wedstrijd nog verplaatst naar een ander stadion, zoals FIFA-voorzitter Sepp Blatter suggereerde?

"Nee, dat is onzin. Zo heeft Blatter dat niet gezegd. Euro 2000 heeft ook nimmer overwogen het duel tussen Engeland en Duitsland te verplaatsen. Wat schieten we er bovendien mee op die wedstrijd naar Brussel te verhuizen? Dan kunnen 50.000 Britse en Duitse fans het stadion in, dan is het in Charleroi toch beter beheersbaar. We hebben wel een alternatief speelplan achter de hand in geval van calamiteiten, als een stadion bijvoorbeeld afbrandt. In dat geval wordt Engeland- Duitsland van Charleroi naar Eindhoven verplaatst. Dat idee lekte uit en meteen werd de indruk gewekt dat die wedstrijd ook in Eindhoven wordt gespeeld.

"Maar de Belgische politie is op alles voorbereid. Ik ben eerder bang voor een overreactie, dat ze te massaal aanwezig zijn in en rond de stadions. Charleroi wordt een complete vesting. Bij de oefenwedstrijd tussen België en Nederland in Brussel werd ik al gek van al dat blauw om me heen. Dat is onnederlands. De stad Brugge is geheel in zones verdeeld, hoe moet je daar ooit bij het stadion komen? Van de Belgische overheid hebben we ook meer last gehad dan van de Nederlandse. In België is de overheid veel indringender aanwezig. Die staat een verdieping hoger dan de samenleving. Ze geven je echt de indruk dat je alleen met ja of nee kunt antwoorden."

U heeft zich in Nederland toch ook wel eens een Don Quichote gevoeld die een onoirbaar voorstel voor een EK voetbal moest verdedigen?

Glimlachend: "Dat was vroeger zo. Toen wij tussen 1990 en 1993 hebben gelobbyd voor het EK kregen we echt niet de steun van de regering. Vaak genoeg werd mij gevraagd: 'een EK voetbal in ons land, moet dat nou?' Die sceptische houding is inmiddels bijgesteld. Nu willen de ministers graag worden geafficheerd met het EK. Bijna de gehele Nederlandse regering is vanavond in Brussel aanwezig bij de opening. Maar ik zie mij nog niet met premier Kok lobbyen voor het WK van 2010 om maar iets te noemen. In dat opzicht ben ik wel eens jaloers op Engeland en Duitsland. Daar verschijnen de premiers Tony Blair en Gerhard Schröder vrolijk in het pak van de organisatiecomités om de kandidatuur van hun landen voor het WK in 2006 te ondersteunen.

"De Portugese regering heeft zelfs 2,5 miljard gulden in het EK van 2004 gepompt om dat land een face-lift te geven. Dat is een kwestie van nationale trots. Als je nu op het vliegveld van Lissabon arriveert, weet je meteen dat in Portugal over vier jaar het EK voetbal wordt gehouden. Ik heb de blaren op mijn tong moeten praten om één bord van onze organisatie op Schiphol te krijgen. Nederland is gek van voetbal, 19.000 supporters gaan in de vrieskou mee naar Polen om Oranje aan te moedigen. Maar politiek is het openbaar belijden van de liefde voor sport nog altijd not done."Nederlanders kunnen ook niet lobbyen. We hebben de verkeerde houding. Wij denken dat we alles hebben uitgevonden. Maar we slagen er niet eens in Ruud Lubbers voorzitter te maken van de Europese Unie. Daarom zullen we ook nooit de Olympische Spelen naar ons land weten te halen, terwijl we met dit EK toch hopen aan te tonen dat Nederland daar wel toe in staat is."

Wanneer is het EK voor u geslaagd? Als er geen doden en gewonden vallen?

"Als Nederland en België de finale bereiken. Dat is natuurlijk een droomscenario. Maar mijn grootste vrees is dat beide landen in een vroegtijdig stadium worden uitgeschakeld. Dan zal de aandacht voor het toernooi drastisch afnemen, zeker in Nederland. Al is dat wellicht een zegen voor de voetbalhaters, want die kunnen de komende weken beter met vakantie gaan."

( a d v e r t e n t i e s )