NIEUWSSELECTIE 
 KORT NIEUWS 
 RADIO & TELEVISIE 
 MEDIA 

S e l e c t i e

DANA LINSSEN
Van de voorbije eeuw heb ik maar zo'n dertig jaar meegemaakt en dan nog voornamelijk dankzij de televisie. Want nee, ik was er niet bij toen Neil Armstrong voet op de maan zette, de Berlijnse Muur viel en Koeweit in brand stond. De beelden die ik ken van het laatste kwart van de twintigste eeuw verschillen niet wezenlijk van de beelden die de visuele geschiedenis van de eerste zeventig jaar van die eeuw uitmaken.

Ik heb Stalin zien glimlachen, Rotterdam verwoesten, de lijken in de concentratiekampen gezien en Jack Ruby die Lee Harvey Oswald doodschoot. Bestaan er eigenlijk wel historische beelden van die aanslag of heb ik ze alleen maar gezien in Oliver Stones JFK, een listige film over de moord op Kennedy, waarin originele beelden en in scène gezet archiefmateriaal door elkaar zijn gemonteerd.

Vorig jaar draaide tijdens het International Documentary Filmfestival IDFA Amsterdam een film van de Braziliaanse documentairemaker Marcelo Masagão waarin het soort visuele herinneringen aan de twintigste eeuw die hierboven zijn beschreven tot een impressionistisch filmgedicht aan elkaar zijn gesmeed. Maar als je Here we are, Waiting for You met poëzie wilt vergelijken, dan toch met een gemakzuchtig rijmend, metrisch onvolkomen vlugdicht. Zelden zag ik een documentaire die zo intens en zo irritant tegelijkertijd was.

Here we are, Waiting for You ontleent zijn kracht aan het archiefmateriaal waaruit de documentaire is opgebouwd. Beelden van lopende-band-arbeiders in de Ford-fabrieken in Detroit volgen op straatbeelden uit het Parijs van 1912, toen 'Ballet niet langer klassiek was en de straten niet meer naar paarden roken', aldus de tekst van het commentaar. Metrostations, telefonistes, Picasso en gasmaskers, Masagão monteert ze naast elkaar en na elkaar en soms ook door elkaar, waardoor er een filmisch continuüm ontstaat waarin de geschiedenis wordt gereconstrueerd. De fictieve familie Jones, waarvan grootvader in de Tweede Wereldoorlog vocht, vader in Vietnam en zoon soldaat was in de Golfoorlog, krijgt evenveel historisch smoelwerk als het kwartet Picasso, Freud, Lenin en Einstein. "Grote mensen, kleine verhalen, kleine mensen, grote verhalen", zo had de film tijdens zijn openingsbeelden immers al aangekondigd te zullen presenteren.

Montage van een Eeuw, zoals de TROS Here we are, Waiting for You in vertaling noemt, heeft iets van een achtergrondprojectie. Die associatieve beeldenbrij kabbelt wel voort, evenals de minimal music van de Belgische componist Wim Mertens op de soundtrack. Maar het echte leven kun je er niet meer uit destilleren. Door zijn keuze voor relatief veel beelden over de toenemende industrialisatie en technologische vernieuwingen aan het begin van de twintigste eeuw, heeft Masagão vooral een portret gemaakt van de eeuw van mijn oma. Punk, het @penstaartje, Bosnië, Reagan en Thatcher, de giframp in Bophal, het einde van de Apartheid, Madonna en E.T., ik kan zo nog wel wat iconen bedenken die niet zouden mogen ontbreken in een 'documentaire herinnering aan de twintigste eeuw' zoals Masagão zijn film afficheert.

Door de geringe aandacht voor de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust is het ook duidelijk een film van een niet-Europeaan. Dat cultuurrelativisme dat Here we are, Waiting for you bij de toeschouwer oproept is wel interessant, maar speelt zich te veel in het hoofd van de kijker en te weinig in de film zelf af.

De enige boodschap die de film uiteindelijk lijkt uit te dragen ligt besloten in z'n titel, ontleent aan een spreuk op de toegangspoort van een Braziliaans kerkhof. Zij die sterven gaan, groeten u. Stof zijt gij. De foto- en filmbeelden die zijn verzameld in de portrettengalerij zijn het enige dat overblijft, maar van het verhaal dat zij vertellen laat Masagão niet meer overeind dan de wetenschap dat alles vergankelijk is. Dat is het natuurlijk ook, maar het mooie van vergelijkbare films als Human Remains van Jay Rosenblatt en Sans soleil van Chris Marker is dat ze je bij je kladden grijpen en je daarna nooit meer op kunt houden te geloven dat alles er toe doet. Vooral trivialiteiten als dat ene Hans de bommen afvuurt die zijn vrouw Anna in een munitiefarbriek assembleert. Een filmeeuwigheid lang.

Kunst omdat het moet: Here we are, Waiting for You (Montage van een Eeuw, Marcelo Masagão, Brazilië, 1998), zaterdag, TV2, 0.20-1.12u.

( a d v e r t e n t i e s )