In: Filmmuseum, Amsterdam

Filosoferen rondom een affaire

Door DANA LINSSEN
Het doet wat eigenaardig aan, een moeder die op haar sterfbed haar getrouwde dochter op het hart drukt om vooral geen verhouding te beginnen met de man van wie zij eigenlijk houdt, omdat zij door de gedachte aan de zondeval van haar dochter in het hiernamaals geen rust zal kennen. Het is eigenlijk het enige moment dat Manoel de Oliveira's nieuwste film La lettre zijn herkomst verraadt. De film is gebaseerd op de zeventiende-eeuwse roman La princesse de Clèves, een tijdperk waarin dit soort waarschuwingen op grond van religieus zondebesef en werelds standgevoeld vast meer geldigheid hadden.

De dochter zelf beschrijft haar situatie tegen een vriendin en vertrouwelinge, die non is, als 'de betovering van een onmogelijke liefde.' Dat is een eenzaam en droevig thema dat door de Portugese veteraan-regisseur (De Oliveira werd in 1908 geboren en lijkt met het klimmen van de jaren alleen maar productiever te worden) beklemmend werd uitgewerkt.

Chiara Mastroianni (dochter van Marcello Mastroianni en Catherine Deneuve) is de geremde haute-bourgeoise die na haar verstandshuwelijk met een welgestelde arts verliefd wordt op het Portugese rockidool Pedro Abrunhosa (een rol van de zanger zelf). Haar bedachtzame natuur en de codes van haar milieu staan een onbezonnen affaire in de weg, waardoor de betovering van die onmogelijke liefde alleen maar groter wordt.

La lettre (vorig jaar in Cannes met de Juryprijs bekroond) heeft een interessante vorm. De film wordt verteld via titelkaarten en contemplatieve gesprekken tussen de vrouw en de non. De overige scènes zouden de eigenlijke activiteit moeten verbeelden, ware het niet dat bijna elke handeling door De Oliveira buiten het kader is gehouden. Al in de openingsbeelden is niet het optreden van Abrunhosa dat op dat moment plaatsvindt te zien, maar zijn kleedkamer, terwijl zijn stem via de intercom klinkt. Mensen praten met elkaar terwijl ze ergens anders naar kijken. Een gesprek tijdens het acht uur journaal verraadt in al zijn terloopsheid opeens een hoop onuitgesproken gevoelens. Die indirecte vertelwijze is een goed gekozen manier om al die emoties op te roepen die door trots, angst, opvoeding, overgeleverde normen en aangepraatte waarden zijn onderdrukt. De Oliveira doseert ze bovendien zo secuur, dat de filosofische omzichtigheid waarmee hij gewoonlijk zijn onderwerpen benadert, ook relativerend werkt. In ieder mens schuilt plotseling een verliefde ziel, die zijn mond maar houdt, omdat, ja waarom eigenlijk? Dat levert tragische en waardige helden op.

Recensies week 21
Recensies week 20
Recensies week 19