In: Rialto, Amsterdam; Haags Filmhuis; 't Hoogt, Utrecht

Rammelen als een oude vrachtwagen

Door DANA LINSSEN
De Roemeense regisseur Lucian Pintilíe had zijn meest recente film ook wel 'De idioot' willen noemen, omdat de hoofdpersoon van Terminus Paradis een van die nonconformistische tragische dwazen is.

En net als de titelfiguur uit Dostojevski's Idioot leiden zijn kinderlijke onschuld en zijn gevaarlijke naïviteit hem uiteindelijk naar een vorm van verlossing.

Terminus Paradis is de vierde film die Pintilíe in de jaren negentig van de voorbije eeuw in zijn geboorteland draaide, na zeventien jaar in Frankrijk in ballingschap geleefd te hebben, waar hij naam maakte als opera- en theaterregisseur. Van zijn films uit het post- Ceausescu tijdperk werden Le chne en Un éte inoubliable in Nederland gedistribueerd, films waarin de ontreddering van de Roemeense maatschappij na de val van Ceausescu het voornaamste thema was. In Terminus Paradis is ondanks z'n luchthartige stijl en romantische liefdesgeschiedenis die het hart van de film vormt, het hedendaagse Roemenië niet minder uit het lood geslagen. Van de openingsscène waarin politie en leger jacht maken op een voortvluchtige man, tot de snackbars langs de onverharde doorgangswegen - die niet veel meer in voorraad hebben dan huisgemaakte gehaktballen, ingelegde kool en een armetierig rijtje flesjes lauwe cola van verlopen datum - is Terminus Paradis tragikomisch en onmiskenbaar Roemeens. Dat dat niet tot een veredelde vorm van aapjes kijken naar een ondoorgrondelijk en corrupt land leidt, komt waarschijnlijk omdat Pintilíe zelf ook met de ogen van een buitenstaander naar zijn eigen land is gaan kijken. En zo krijgt bijvoorbeeld het verkeer, van afgekeurde vrachtwagens die op een rokerig mengsel van benzine en water rijden tot zelf geassembleerde auto's en huifkarren met schrale paarden ervoor, bij Pintilíe een rol in zijn verhaal.

In Terminus Paradis ontmoeten de jonge varkenshoeder Miti en de brutale opportuniste Norica elkaar, daags voordat Miti voor twee jaar in militaire dienst moet. Norica wacht op de bus, Miti drinkt in rap tempo een fles aardappelwodka leeg op een terrasje, en tussen de voortrazende auto's, die als montageschnitts het beeld manipuleren, wenkt en lonkt hij net zolang naar haar tot zij voor altijd voor hem valt. Maar dan moet Miti nog de strijd met het bureaucratische leger en zijn familie aan en Norica met haar overlevingsinstinct dat zegt dat zij beter met de vadsige snackbarhouder Gili kan trouwen.

Terminus Paradis is een hele ontwapenende film, voornamelijk door de aanwezigheid van z'n twee jonge hoofdrolspelers. Om hun 'amour fou' te verbeelden haalt Pintilíe veel stijlmiddelen uit de kast: een beschouwende voice over, een complete familie die spontaan uitbarst in een Roemeense rap, nu eens een realistische cameravoering, dan weer een kitscherige landschapsfotografie.

Wat dat betreft lijkt hij nog het meeste op een van die voertuigen die op de Roemeense wegen rijden, ze zien er niet altijd even betrouwbaar uit, zijn uit veel losse onderdelen samengesteld, rammelen meestal een beetje. Maar ze doen het. En je haalt er de laatste halte mee. En dan heeft de reisleider je het paradijs belooft, maar ben je onderweg vergeten je te realiseren dat als het paradijs een eindpunt is, dat dat dan helemaal niet zo hoopvol is.