In: Tischinski, Amsterdam; Metropole, Den Haag

Edelkitsch over de Russische ziel

Door RAYMOND VAN DEN BOOGAARD
Al te veel moeite heeft regisseur Nikita Michalkov niet gedaan, om het verhaal van zijn jongste film geloofwaardigheid te verschaffen.

Een Amerikaanse dame van lichte zeden - Jane, gespeeld door Julia Ormond reist in 1898 voor haar werk naar Rusland en richt in het voorbijgaan de jonge Russische officier Andrej te gronde. Die wordt namelijk verliefd op Jane met een, naar ons tot vervelens toe wordt meegedeeld, typisch Russische onstuimigheid die geen onderscheid wenst te maken tussen hoeren en andere vrouwen. Jane heeft nu juist de opdracht Andrej's directe meerdere, een generaal, te verleiden, die ook (met typisch Russische etc.) smoorverliefd wordt. De jonge rivaal loopt zeven jaar dwangarbeid op.

Maar al te veel belang heeft het gebrekkig vertelde verhaal niet: het is meer een allegorie waaraan Mikhalkov een groot aantal pretentieuze bespiegelingen over het wezen van Rusland en de Russische mens kan ophangen. Het Westen (niet toevallig door een hoer gerepresenteerd) zal nooit begrijpen wat Rusland is een land dat nooit zal deugen of het tot iets nuttigs brengen, maar desondanks moreel superieur is.

Nikita Michalkov (geb. 1945) is een enigszins verdachte filmer. Dat hij een van de succesvolste Sovjet-regisseurs uit de Brezjnev-tijd is geweest, kan hem niet worden kwalijk genomen maar wel dat hij zichzelf en zijn familie van Sovjet-prominenten achteraf huilerig als slachtoffers van het communisme heeft voorgesteld, zoals in Burnt by the sun of in een documentaire over zijn eigen dochter, Anna. Succesvol is hij wel: Nikita Mikhalkov is een van de weinige Russische regisseurs die nog investeerders opscharrelt.

Wat Mikhalkov in De barbier van Siberië aan edelkitsch over het oude Rusland weet te debiteren, stemt droevig. Geen cliché blijft onvermeld en zijn kindse, wrede Rusland doet aan Disneyland met andere spelers denken. De film, goeddeels spelend in een kazerne, is doortrokken van bedenkelijk militarisme, dat sterk doet denken aan Nazi- films die in het Pruisische verleden speelden. Alleen waren in die films de grappen meestal beter. Voeg hierbij de melige structuur van de film (Jane, in 1905 terugblikkend op de gebeurtenissen van 1898 vertelt ons na elke bloedeloze scene wat we ervan moeten vinden) en de excessieve lengte van twee-en-een-half uur. Dan moge duidelijk zijn dat deze Barbier het best kan worden gemeden.