Het Ketelhuis en Rialto, Amsterdam; Plaza Futura, Eindhoven

Het drama van de tussenmomenten

Door HANS BEEREKAMP
Het zou een misverstand zijn te denken dat Jacky een speelfilm is over de ongemakkelijke positie van Chinezen in Nederland.

Dat de meeste personages Nederlandse Chinezen zijn, net als een van beide regisseurs, die ook nog eens de titelrol speelt, is volgens Fow Pyng Hu alleen maar omdat hij die mensen en situaties het beste kent. Op een heel klein rolletje van Ad van Kempen als een makelaar na, worden alle personages vertolkt door amateurs. Sommigen van hen, zoals de zanger Gary Guo en Xuan Wei Zhou als Jacky's moeder spelen bovendien personages die op henzelf lijken.

De in Eindhoven geboren Fow Pyng Hu en de oorspronkelijk Kroatische Brat Ljatifi kennen elkaar van de opleiding audiovisuele vormgeving aan de Rietveldacademie. Voor hun eerste speelfilm kozen ze een ongemakkelijke vorm, die zelfs bij de opnamen de crew zwaar viel. Dramatische situaties worden zo veel mogelijk vermeden; als de in China door zijn familie bestelde bruid van Jacky, een jonge treinsteward, op Schiphol aankomt, slaat de film de eerste ontmoeting gewoon over. In plaats daarvan zien we ze samen in een taxi zitten, ongemakkelijk zwijgend, en nog stroever communicerend met de chauffeur. Steeds kiest de film voor het drama van tussenmomenten, die ook nog eens statisch gefilmd worden, zonder de bekende sturingsmechanismen van cameravoering of montage. Daardoor wordt een ongewone, bijna explosieve spanning voelbaar, en gaat de toeschouwer soms bijna denken dat hij naar een uit willekeurige momenten opgebouwde documentaire kijkt.

Die vorm maakt Jacky tot een fascinerend en weerbarstig experiment, ongelijk aan enige andere Nederlandse speelfilm. Je zou heel in de verte de vergelijking kunnen maken met de spanning die de Taiwanese regisseur Tsai Ming-liang (Vive l'amour, The River) weet te putten uit net zulke vacuum-momenten. Misschien is Jacky toch wel een film over Chinese zwijgzaamheid, over de woede en onmacht die wellicht schuil gaan achter uiterlijke aangepastheid en conformisme. Er schuurt iets aan het traditionalisme en de vriendelijkheid van de personages, en dat probleem wordt niet uitgelegd in dialogen, zelfs niet in visuele symbolen, maar alleen maar door het breeduit, ongecondenseerd en onverfraaid te laten zien. Wie vindt dat een speelfilm drama moet bevatten, laat staan wie vindt dat een speelfilm aan bepaalde dramatische wetten moet voldoen, zal Jacky een saaie, zelfs een pijnlijk mislukte film vinden. De selectiecommissie van het filmfestival van Cannes wist wel beter, en nodigde Jacky uit voor de sectie Un certain regard. Het feit dat geen enkele andere Nederlandse film dit jaar die eer ten deel viel, geeft stof tot nadenken over de prioriteiten die in Nederland gesteld worden bij de speelfilmproductie. In Cannes speelt de publieksfactor net zo'n bescheiden rol bij de beoordeling van de kwaliteit van films als bij de regisseurs Fow en Ljatifi, en bij hun producenten, Frans van Gestel en Jeroen Beker (Motel Films). Dat is in het huidige Nederlandse filmbeleid meer dan ooit een tegendraadse opvatting geworden, die aanmoediging door vooraanstaande internationale festivals goed gebruiken kan.