NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Maarten Huygen
Mag je een patiënt zomaar voor de televisiecamera zetten tijdens een psycho-therapeutische sessie? Een paar maanden geleden bracht Netwerk een sessie met een veroordeelde zedenmisdadiger. De psychiater, triomferend als een stierenvechter, dreef lans na lans in een onherkenbaar gefilmde zedendelinquent die moest zeggen dat hij er niet zo zeker van was of hij zich na vrijlating niet weer zou vergrijpen.

De patient werd gedresseerd om bepaalde antwoorden te geven. Als ze goed waren, kwam hij misschien wel vrij. Hoe vrijwillig was dan zijn medewerking aan het televisieprogramma? Machtsmisbruik speelde ook een rol in de loopbaan van de in 1997 overleden psychiater J. Bastiaans, specialist in slachtoffers van oorlog en geweld. Het historische programma Andere Tijden, waar ik graag naar kijk, besteedde een half uur aan deze man maar drong niet tot de kern door. Bastiaans werd beroemd met therapiesessies voor de camera met oorlogsslachtoffers die het geestverruimende LSD kregen toegediend . Door de film van Louis van Gasteren Begrijp je nu waarom ik huil? maakte Nederland kennis met oorlogstrauma's. Maar wat was het effect op de patient die op verzoek van papa Bas het hele hebben en houden publiek maakte? Dat was nog een van de kleinere omissies. Presentator Hans Goedkoop van Andere Tijden stelde belangrijke vragen in zijn conclusie maar verwees de nieuwsgierige kijkers naar de internetsite, waar ze helaas ook niet werden beantwoord. Vijftien jaar geleden interviewde ik als jonge starter bij de krant Bastiaans, en ik deed het erg slecht. Ik beheerste de materie niet en was des te gevoeliger voor de internationale faam en morele intimidatie van deze man die het ganse Nederlandse verzet vertegenwoordigde. Die intimidatie moet ook Andere Tijden parten hebben gespeeld. Er werd geen melding gemaakt van PvdA-voorman Eibert Meester die in de behandelkamer een heel verzetsverleden bij elkaar had verzonnen. Bastiaans en de aanwezige VN- journalist trapten erin.

Oude Tijden had veel passages die mij nieuwsgierig maakten. In een archiefopname zei hij trots dat hij in 1941 uit de universiteit was gezet omdat hij in een studentenblaadje had geprotesteerd tegen de verwijdering van joodse studenten en docenten. Maar daarna werd hij geveld door ziekte, zei een vertegenwoordiger van het voormalige verzet, zodat hij niet meer aan het verzet kon deelnemen. Hoe kon hij toen toch kunnen afstuderen ondanks zijn ziekte en "ondanks de bezetting"? Was dat de bron van zijn schuldgevoelens? Het ergste was dat hij zijn praktijk zo lang had kunnen doorzetten, terwijl de hoofdinspectie van Volksgezondheid wist dat LSD-therapie gevaarlijk was. Patiënten kregen later op onverwachte momenten flashbacks zonder dat de dokter erbij zat. Ook drugsverslaafden lieten zich door hem behandelen en de associatie met oud-verzetsstrijders moet het des te aantrekkelijker hebben gemaakt. Tot lang na zijn pensioen ging Bastiaans door en pas toen een drugsverslaafde patiënt overleed, moest hij stoppen. Hoe was het mogelijk? Gisteren zag ik de voormalige hoofdinspecteur en vroegere studiegenoot J. van Borssum Waalkes zenuwachtig schuiven op zijn stoel toen hij zei dat "hij vond dat er iets krachtdadigs gedaan moest worden om hem tot andere gedachten te brengen". Dat gebeurde niet, want de contacten van Bastiaans reikten tot in het hof, tot aan prins Bernhard, stelde toenmalig topambtenaar J. van Londen vast. De inspectie was gevoelig voor politieke druk en toenmalig staatssecretaris Van der Reijden besloot dat Bastiaans door moest gaan omdat hij vond "dat emoties wel degelijk een kant waren van de samenleving die gerespecteerd moet worden", aldus Van Londen. Hij deed het niet "omdat het hem de politieke kop zou kosten, want daar was hij niet bang voor". Die onverschrokkenheid was nieuw voor mij, want in Andere Tijden zag ik alleen maar mensen vluchten.