In: Het Ketelhuis, Amsterdam; Cinerama, Rotterdam

Piekfijne miniaturen van acteurs Roofthooft, Spelbos en Valcke

Vrije bewerking trouw aan geest Campert

Door DANA LINSSEN
Het huis waar Herman Broekman en zijn vriendin Ines wonen is een schemerzone tussen leven en dood. Een naargeestige tussenverdieping in een oude stadswijk. De jaren vijftig meubels zijn bedekt met zeil en de muren staan half in de verf. Alsof het maar niet lukt er een frisse wind doorheen te laten waaien. En nieuw leven wil er ook maar niet verwekt worden. Zelfs niet als het onverholen zicht op een zinnenprikkelende vrijpartij van de overburen Herman daartoe in de juiste stemming lijkt te brengen.

Het leven van de protagonisten van Somberman's actie bevindt zich dan ook in een impasse. Herman (Dirk Roofthooft) en zijn vriend en mentor Man in 't Veld (Serge Henri Valcke) zijn zojuist ontslagen door de curatoren van warenhuis Cosmo. Er is geen werk en er is geen leven meer.

Somberman's actie is de eerste speelfilm van regisseur Casper Verbrugge na een aantal televisieproducties volgend op zijn debuut in 1985 met De KKKomediant. In dat jaar schreef ook Remco Campert de gelijknamige novelle waarop de film losjes is gebaseerd. Het moet voor de regisseur een belangrijke periode zijn geweest, want hoewel het nog maar vijftien jaar geleden is, zijn de jaren tachtig in Verbrugge's film alweer gestold tot het decor voor een 'period piece'.Dat er sindsdien op politiek en maatschappelijk gebied een hoop is veranderd, is niet aan zijn interpretatie van Somberman's actie af te lezen. De 'Ban de bom'-poster in de gang is nog maar nauwelijks vergeeld, de 'Vecht voor je recht'-mentaliteit het enige wat zijn personages redding biedt.

Hoewel de film op een paar kleine wijzigingen na helemaal trouw is aan het laconiek-trieste wereldbeeld van Remco Campert, zijn verhaal en enscenering voornamelijk vehikels voor het prachtige ensemblespel van de acteurs. Hier verraadt zich wat voor Verbrugge nog veel bepalender moet zijn geweest dan de jaren tachtig, het verraad van het kapitalisme of de teloorgang van de anarchistische idealen, namelijk zijn acteeropleiding in de traditie van de school van Stella Adler (een van de grondleggers van de 'method acting') in New York. Dirk Roofthooft als de sombere Herman in wie de actionistische dichter Somberman verscholen zit, Oda Spelbos als zijn onverzettelijke vriendin Ines en vooral Serge Henri Valcke als de fragiele oudere homoseksueel Man in 't Veld zetten piekfijne miniaturen neer. De politieke strekking van de film mag dan verouderd aandoen, op een ander niveau is Somberman's actie een intense studie naar de vraag waarom mensen hun onschuld verliezen en veranderen in apathische, geremde en angstige wezens.

Somberman's actie was een van de verrassingen van het Nederlands Filmfestival van vorig jaar. Ook buiten die festivalcontext is hij nog steeds een verademing om te zien. Een mooie, kleine tragikomedie, die als het een toneelstuk was wekenlang uitverkocht kon zijn als kleine zaalproductie. Maar voor de Nederlandse film bestaat vooralsnog geen kleine zalencircuit, waardoor gevreesd moet worden dat deze film wegens gebrek aan duidelijke signatuur tussen het wal en het schip dreigt te vallen. Dan zal hij, net als zijn hoofdpersonen, in zijn tweede leven (op de televisie) waarschijnlijk beter tot zijn recht komen.