In: Kriterion, Amsterdam

Spike Lee over de zomer van disco, punk en seriemoorden

Door DANA LINSSEN
SOS is afgekort de titel van de dertiende film van Spike Lee: Summer of Sam. Dat vat precies de hulpkreet samen van de regisseur (die ditmaal als een televisiereporter in zijn eigen film optreedt): 'Save our souls'.

Er is iets goed mis met de wereld en dat is allemaal in 1977 begonnen. Dat was niet alleen het jaar van dansen op disco en pogo-en op punk, de dood van Elvis en de overwinning van de New York Yankees. Het was ook het jaar waarin de in de titel bedoelde psychopatische moordenaar 'Son of Sam' het in de New- Yorkse Bronx op vrijende paartjes had voorzien. Lee ziet in hem de katalysator van de teloorgang van de onschuld en een gouden tijdperk (niet toevallig samenvallend met het einde van zijn eigen jeugd). Toch heeft deze Sam niet de hoofdrol in Lee's omvangrijke epos over vriendschap en verraad gekregen, die is weggelegd voor het Italiaanse vriendenclubje wier leven drastisch door de dreiging van een loslopende seriemoordenaar door elkaar wordt geschud. Opgejut door de media en de hitte escaleren sluimerende gevoelens van onvrede en onverdraagzaamheid waardoor iedereen die niet dezelfde huidskleur, seksuele geaardheid of zelfs maar muzieksmaak heeft, een vijand wordt. Punker Ritchie denkt dat je daar je opvoeding en de maatschappij de schuld van kunt geven en discodanser Vinny vindt dat je zelf de verantwoordelijkheid voor je daden moet nemen.

Maar omdat Spike Lee nou eenmaal Spike Lee is, boegbeeld van de Afro- Amerikaanse cinema, nooit te beroerd om de eigen achterban te schofferen, maar ook niet altijd even genuanceerd naar andere 'niggers of the world', moeten er dan toch weer Zwarte Pieten worden uitgedeeld. Dan lijkt de filmmaker die in Do the Right Thing, Jungle Fever en Malcolm X subtielere standpunten wist in te nemen net een groot kind dat boos is op alle 'anderen'. Hij doet weinig moeite zijn ongenoegen te kanaliseren of motiveren, waardoor de film op drift raakt. De suggestie dat 'de zoon van Uncle Sam' een predikaat is wat op alle Amerikanen van na Vietnam van toepassing zou zijn, die, zeker als ze wit, Italiaans of joods zijn allemaal in psychokillers kunnen veranderen, is zelfs behoorlijk ergerlijk.