In: 10 theaters

Spiritualiteit en verstand

Door HANS BEEREKAMP
Het is moeilijk voor te stellen dat Holy Smoke pas Jane Campions vijfde speelfilm is, zo vertrouwd zijn stijl, thema's en toon van de in Nieuw-Zeeland geboren Australische filmmaakster.

Altijd gaat het over een sterke vrouw die door mannen van haar eigenzinnigheid en kracht beroofd dreigt te worden, en ook om de strijd tussen spiritualiteit en gevoel aan de ene, en de ratio aan de andere kant. De excentrieke, maar dwingende vormgeving sloeg in Campions voorlaatste film, naar Henry James' Portrait of a Lady (1996), door in de richting van een doordacht, maar kil academisme. In Holy Smoke keert Campion terug naar de chaos van haar debuut Sweetie (1989), dat ook liet zien hoe kleinburgerlijkheid de levenslust van een bijzonder meisje trachtte te temmen.

Aan het begin van Holy Smoke zien we Sweetie, de actrice Genevieve Lemon, even terug: ze woont nu in India en maakt deel uit van een sekte, waarvan de in soepjurken gehulde vrouwelijke leden een oude goeroe ook lichamelijk lijken te beminnen. De verse bekeerling Ruth (Kate Winslet) wordt door haar moeder met een gemene smoes naar Australië teruggelokt. Daar wacht een voor veel geld door de familie ingehuurde 'cult exiter' (Harvey Keitel), een specialist die in drie dagen, in een hutje in de outback, het meisje stapsgewijs zal deprogrammeren. Maar de uitkomst van hun strijd blijkt onvoorspelbaar: Winslet doet Keitels rationele instelling omslaan in paniek en ontreddering. In een schitterend visioen ziet hij Winslet als zesarmige Indiase godin aan de hemel verschijnen, terwijl The Shirelles Baby It's You zingen.

Campion heeft nog nooit een slechte film gemaakt, en ook Holy Smoke zit vol originele, woeste, enerverende ideeën en indrukken. Toch is het relatief de minste film van Campion, omdat ze wel het ongetwijfeld in haar eigen innerlijk woedende gevecht tussen hart en verstand laat zien, maar op een zo ongekamde, slechts voor de allerbeste verstaander inzichtelijke wijze, dat je als kijker al snel onverschillig kunt worden. De keuze tussen een schreeuwerige Australische grootfamilie en een seniele Indiase zakkenvuller lijkt dan lood om oud ijzer, de bijzondere acteerprestaties van Winslet en Keitel (de laatste in een soort van deconstructie van zijn rol van de 'opruimer' in Pulp Fiction) ten spijt.

Ik had me graag willen laten overtuigen door Campions moedige en interessante poging om de relativiteit van identiteit en ideologie aan te tonen, maar neem mijn pet slechts af voor beide hoofdrolspelers.