In: 20 theaters

Roman van John Irving verwatert in verfilming

Door HANS BEEREKAMP
"De regels van het ciderhuis is een roman met een boodschap", zegt schrijver John Irving in zijn essay Mijn rol in de film, een terugblik.

Het pas ook in Nederland verschenen boekje is een lucide verslag van de lijdensweg van veertien jaar om The Cider House Rules te verfilmen. Irving schreef zelf het scenario, en lijkt tevreden over het resultaat dat de vierde beoogde regisseur, de Zweed Lasse Hallström, afleverde. Maar de schrijver houdt ook zijn hart vast voor de definitieve montage en de marketing van de film. Zal de boodschap nog wel overkomen of krijgt uiteindelijk toch het liefdesverhaaltje de overhand?

Irvings angst blijkt niet helemaal onterecht. De in het essay met historische en praktische argumenten intelligent verdedigde boodschap van de roman zou zijn dat abortus een moreel recht is. Die stelling valt wel af te leiden uit de film, maar het is niet het belangrijkste dat je onthoudt. De handeling van vijfhonderd pagina's, sterk ingedikt naar een kleine twee uur, is daardoor schematisch geworden, maar niet polemisch. Irving en Hallström vertellen twee elkaar spiegelende verhalen over vaders die hun kind niet kunnen loslaten. De ene is een ether snuivende arts (Michael Caine), directeur van een weeshuis in Maine tijdens de Tweede Wereldoorlog, die ongewenst zwangere vrouwen naar keuze aborteert of, een paar maanden later, afstand laat doen van hun kind. Een van die 'wezen' (Tobey Maguire) wordt door de dokter opgeleid in het vak. Eenmaal volwassen weigert de jongen zijn 'vader' op te volgen, en trekt de wijde wereld in, zoals de voor zijn personage model staande David Copperfield van Dickens. De jongen wordt appelplukker tussen zwarte seizoenarbeiders, onder wie de andere vader (Delroy Lindo), die een ongezonde relatie onderhoudt met zijn volwassen dochter (zangeres Erykah Badu). Aan de wand van hun onderkomen hangen 'de regels van het ciderhuis', die door iedereen genegeerd worden, net als de maatschappelijke regels die de illegale aborteur aan zijn laars lapt. In beide gevallen zijn de regels niet van toepassing, omdat ze bedacht zijn door mensen die niets van de praktijk snappen.

Het liefdesverhaaltje, van de wees en de verloofde (Charlize Theron) van een oorlogsvlieger, hangt tussen die twee grote verhalen in als een soort van cement om de boodschap verteerbaar te maken. De epiek noch de zwarte humor van de roman komen in de film erg goed tot hun recht.

The Cider House Rules is een braaf uitgevallen compromis geworden, en een bleke film. Michael Caine kreeg zijn vijfde Oscarnominatie voor de bijrol van de wereldvreemde en treurige idealist, en dat is terecht. Eerdere verfilmingen van Irvings romans, The World According to Garp en Hotel New Hampshire waren beduidend excentrieker en filmisch meer opwindend.

Hallström is goed in het regisseren van kinderen en in het geloofwaardig maken van niet voor de hand liggende gezinsrelaties, zo bewees hij al eerder in films als My Life as a Dog en What's Eating Gilbert Grape? Dit keer sluipen er ook veel clichés in zijn verbeelding van een dickensiaans weeshuis en van de uit het diepe Zuiden afkomstige seizoenarbeiders.

Het aardige van Irvings boekje over de totstandkoming van de film is dat hij daarin goed uitlegt hoe de gang van zaken in de filmindustrie kan leiden tot zo'n verwatering, zelfs wanneer de oorspronkelijke auteur voor het scenario tekent. Als het budget groeit, moet hij concessies doen aan de vermeende markt en verliest zijn controle. Of, zoals Irving het formuleert: "Als ik zin heb om regisseur te zijn, schrijf ik een roman."