In: Kriterion, Amsterdam; Cinemariënburg, Nijmegen; Cinerama, Rotterdam; Poelestraat, Groningen; Springhaver, Utrecht

Dardennes verdienen extra prijs voor casting van Rosetta

De lompe levenslust van een jonge vrouw

Door DANA LINSSEN
Elke avond sust ze zich in slaap: "Ik ben Rosetta. Ik heb werk. En een vriend. En een normaal leven." Het is meer dan een slaapliedje, het is een bezweringsformule, een gebed.

Voor Rosetta, de hoofdpersoon uit de tweede film van de Belgische broers Jean-Pierre en Luc Dardenne (La promesse) is niets vanzelfsprekend. Werk niet en een normaal bestaan niet. Ze woont met haar alcoholistische moeder in een caravan en probeert het hoofd met kleine baantjes boven water te houden. Tweedehands kleren verkopen. Wafels bakken. Illegale visvangst in de bosvijver desnoods. Maar er zijn ook dingen die haar te ver gaan. Bedelen. Of zoals haar moeder doet, aanpappen met mannen om een fles drank.

Voor Rosetta is werken de enige manier om zich waardig te voelen. De gebroeders Dardenne reduceren haar hele tragische bestaan tot een reeks rituele handelingen. Werken. Water drinken uit een bidon. Eerst het papiergeld tellen en dan de munten. Je laarzen begraven in het bos voordat je naar je werk gaat. De kieren onder je plexiglas raam dichtproppen met wc-papier.

De jonge Emilie Dequenne, die Rosetta gestalte geeft, is een prachtige verschijning op het filmdoek. Haar rozerood blozende wangen zijn koud en kwetsbaar. Haar ogen zijnzo ver weg dat we nooit te weten komen wat ze denkt. Voor de rest rent ze veel en vecht ze, met boze bazen en met zichzelf. Ik heb nog nooit een meisje zo mooi lomp zien vechten in een film. Ze wordt voornamelijk op haar rug gefilmd, dicht op haar huid, in een losse, handheld stijl. Het wekt de indruk dat ze niet alleen door het leven achterna wordt gezeten in die eeuwigdurende strijd om het bestaan, maar ook door de camera, en ons nieuwsgierige toeschouwers, vanuit onze comfortabele stoelen. Maar tegelijkertijd biedt het ons ook een blik op haar eenzame en panische wereld, zonder ons perspectief tot dat van Rosetta te vernauwen.

Rosetta geeft geen verklaringen en biedt geen verontschuldigingen aan. Het leven is beroerd. Zo is het. Rosetta heeft buikpijn. Ze heeft een vriend, maar ze wil zijn vriendschap niet aannemen. Rosetta heeft werk, maar ze kan al lang niet meer normaal zijn. De kracht van de film is dat hij een sociaal beeld schetst, zonder politiek te worden, een psychologisch portret geeft, zonder te analyseren, en belangrijker dan dat, het zo onvermijdelijk maakt om te leven.

Rosetta (film en meisje) dagen je als toeschouwer uit om haar te veroveren. Ze laat zich alleen in paradoxen beschrijven. Het is fascinerend om te zien dat een film die er zo nonchalant uitziet, zo'n strak gestileerde vertelstijl hanteert, waarin alles kaal tot op het bot is. Rosetta is een heldin zonder heldendaden te verrichten, je kunt je maar ten dele met haar identificeren en toch is ze zo herkenbaar. De film is rijk aan ideeën over het leven in het algemeen en de politieke en sociale omstandigheden in België en Europa zonder hoogdravende woorden in de mond te nemen.

En toch is Rosetta ook geen spiegel, die toevallig weerkaatst wat je net die ochtend in de krant hebt gelezen. Daarvoor is de film te zorgvuldig. Het is begrijpelijk dat de jury vorig jaar in Cannes, waar de film op de laatste dag draaide, toen velen al naar huis waren, zo overdonderd was, dat ze de film bekroonde met een Gouden Palm en een gedeelde acteerprijs voor Dequenne. Over die laatste prijs wil ik graag eindeloos twisten, want de debuterende actrice doet niets om mij van haar acteerkunst te overtuigen. De Dardennes daarentegen hadden een extra prijs moeten krijgen voor casting. Want ze hebben Dequenne zo weten te casten dat er na afloop van deze film een nieuwe wereld bestaat waarin een nieuwe jonge vrouw leeft. Rosetta bestaat. En hoewel ze aan het einde van de film misschien wel helemaal niet meer wil leven, geeft Rosetta (film en meisje) ruim negentig minuten zoveel vitaliteit te zien dat je je daar eindeloos aan kunt laven.