In: 20 theaters.

Effectieve verfilming van Ierse bestseller

Door HANS BEEREKAMP
De filmografie van regisseur Alan Parker (Londen, 1944) vermeldt dertien lange speelfilms. Het is een intrigerend lijstje, omdat de meeste op het moment dat ze in de bioscoop verschenen veelal schamper werden afgedaan als glad en effectief vakwerk zonder bezieling; filmcritici riepen dan fijntjes in de herinnering dat Parker ooit begonnen was als maker van commercials en dat hij nog steeds een vendetta voerde tegen de intellectuelen onder zijn regisserende landgenoten als Peter Greenaway en Derek Jarman.

En toch roepen titels als Midnight Express, Angel Heart, Mississippi Burning en Evita op afstand vooral positieve associaties op, door scenario's die de kijker bij de lurven namen en door een onontkoombare visuele retoriek. Ook Parkers dertiende film, gebaseerd op Frank McCourts autobiografische bestseller Angela's Ashes, zal niemand snel kunnen vergeten. Er zijn kanttekeningen te plaatsen bij de manier waarop de literaire ironie door middel van een voice-over tot filmtaal gemaakt wordt, of bij de glamour die Parkers vaste cameraman Michael Seresin aan barre armoede weet te verlenen, maar over het geheel genomen is Angela's Ashes een publieksfilm van onloochenbare allure.

Net als het boek speelt de film zich af over een periode van zo'n vijftien jaar. In 1935 remigreert een Ierse familie uit Brooklyn naar Limerick, na de dood van de zeven weken oude jongste dochter.

In hetzelfde gezin zullen nog drie kinderen sterven, zodat de verteller Frank, vijf jaar oud aan het begin van het verhaal, overblijft met zijn aangeslagen moeder (Emily Watson), een grotendeels afwezige alcoholische vader (Robert Carlyle) en twee nieuwe broertjes. Armoede en ziekte, vochtigheid en kou zijn niet de enige problemen van de familie McCourt. De uit Noord-Ierland afkomstige protestantse vader wordt met de nek aangekeken door de katholieke familie van zijn vrouw. Boek en film zijn doordesemd van haat jegens de roomse clerus, die zich onbarmhartig en schijnheilig opstelt tegenover de armen. De film laat ook de sympathie zien van de Ierse nationalisten voor Hitler, omdat die tenminste de Engelsen bombardeert.

Het anti-papisme, gemotiveerd door tal van overtuigende details, loopt als een rode draad door de vertelling, die eindigt met de terugkeer van Frank naar Amerika, waar hij leraar Engels zal worden. De crematie van moeder Angela in 1981, waaraan het boek zijn titel ontleende, heeft McCourt op aandrang van de uitgever weggelaten. In de film krijgt de titel een nieuwe betekenis, door het lusteloze kettingroken van de moeder, zo'n typisch Parker-beeld dat je bij blijft.

Parker is ook altijd, sinds zijn debuut Busgy Malone in 1975, een voortreffelijk regisseur van kinderen geweest. Aan de zorgvuldig uitgekozen jonge acteurs ontlokt Parker bewonderenswaardig doeltreffende karakteriseringen. Ze vormen een overtuigend contrapunt voor de passiviteit van de meeste volwassenen, die zich alleen maar als geslagen honden hoeven te gedragen. Maar ook dat doen Watson en Carlyle zeer geloofwaardig.

De film doet veel moeite om de ambivalentie van de hoofdpersoon ten opzichte van zijn vader te benadrukken: enerzijds is het een krachteloze zuiplap en een deserteur, anderzijds een held, misschien wel juist door zijn afwezigheid, zodat de herinnering aan de verhalen die hij vertelde de inspiratie kan worden voor het latere schrijverschap van de jonge McCourt. Ook dat is een typische retorische truc, opgelegd pandoer, maar het wérkt. Ik vermoed dat ook Angela's Ashes, op dit moment al een grote hit in Engeland, na verloop van tijd een veel betere film zal lijken, omdat je je paukenslagen ook eerder herinnert dan gefluister.

Vrijdag in CS: Reportage uit Limerick.