In: Kriterion, Amsterdam; Lantaarn/Venster, Rotterdam; 'T Hoogt, Utrecht.

Diep zuchten in mooi Rotterdam

Door DANA LINSSEN
Koket beledigd was Helmut Berger dat Miriam Kruishoop hem alleen kende van zijn rol in de soapserie Dynasty. Ze moest z'n échte films maar eens gaan zien, zoals Ludwig.

Daarna roemde hij de filmmaakster om haar kwaliteiten als spelregisseuse, evenals trouwens Willem Nijholt, die even mag optreden in Kruishoops parade van gedistingeerd verlopen heren in haar tweede speelfilm (na haar gehypte debuut Vive elle). Het is informatie die tijdens de première van de film tijdens het laatste Nederlands Filmfestival al verbazing wekte en bij herzien voor de landelijke bioscoopuitbreng weer. Want als Unter den Palmen (medegeproduceerd door het hippe Duitse productiehuis X-Filme, onder meer verantwoordelijk voor Lola rennt) ergens in uitblinkt, is het juist een gebrek aan inzicht in spelregie en dramaturgie. Wat Helmut Berger in Unter den Palmen doet, verschilt niet zoveel van het gebruikelijke soap-idioom: zwijgen, kijken, zuchten en dat alles zo ondoorgrondelijk mogelijk en met zoveel mogelijk uitroeptekens. Dat Berger daarbij onbewust wat van zijn eigen diva-allures blootgeeft, maakt hem toch wel weer aandoenlijk om naar te kijken.

Unter den Palmen is een zelfverzekerde film. Daar is veel maar niet alle reden toe. Naar verluidt werd hij voor rond een miljoen gulden geproduceerd, maar hij ziet eruit alsof hij minstens het tienvoudige heeft gekost, wat betekent dat de film door artdirector Ben Zuydwijk tot in de kleinste details werd verzorgd. Director of photography Rogier Stoffers vond voor het oog van zijn camera Rotterdam opnieuw uit in betoverend blauw en groen Hopperiaans licht. Kruishoop heeft talent voor het ensceneren van dit soort desolate grotestadstaferelen, maar de stad komt nooit tot leven. Zij toont haar zonsop- en -ondergangen als een nieuw laagje make-up.

Berger is de spil om wie alles draait. Samen met de doodse Tanya (ex- model Sheri Hagen) slijt hij zijn nadagen als een geperverteerde gentleman-struikrover. Als hij bij een overval een foto van de ook al niet meer zo goddelijk blonde Thom Hoffman buitmaakt, raakt hij geïntrigeerd door zijn jongere spiegelbeeld. Op zijn beurt is hij weer net uitgekeken op Bergers evenbeeld op leeftijd Willem Nijholt. Zo af en toe passeren ook nog de filmmakers Erik de Bruyn en Ian Kerkhof als de jongere neefjes van deze heren.Of als de schaduwen van Berger en zijn broer Udo Kier, die ook nog zijn steentje bijdraagt aan het morele verval van de hele entourage.

De gecompliceerde structuur die Unter den Palmen suggereert met al z'n tweeling-, alter-ego- en spiegelmotieven had een prettige uitdaging kunnen zijn. Maar ik ben bang dat het een uitdaging is die zich beperkt tot het hoofd van de toeschouwer en niet door de gebeurtenissen op het doek wordt aangereikt. Het is doodzonde dat al die puike acteurs zulk pover dramatisch materiaal in handen hebben gekregen. Er is geen moment van introspectie of ontwikkeling, hun geworstel met kalenderwijsheden over het leven is gênant, en wat wil die parade van geësthetiseerde lamlendige taferelen ons eigenlijk vertellen? Dat het leven zinloos is, de liefde een vorm van gesubli meerde eenzaamheid? De twijfel, misère en wanhoop in Unter den Palmen worden nooit existentieel, omdat gevoelens zich per definitie onder het steriele oppervlak van de uitdrukkingsloosheid van fotomodellen bevinden. Nog voordat Kruishoop ook maar een poging heeft gedaan om iets met haar film te beweren (al was het maar een anti- betoog) is zij haar toeschouwers door verveling verloren.