In: 11 theaters

Raamvertellingen in de laatste harem

Door DANA LINSSEN
In Hamam, il bagno Turco nam de Turks-Italiaanse regisseur Ferzan Özpetek ons mee naar een badhuis in Istanbul, waar een overwerkte Italiaanse binnenhuisarchitect tot rust en tot zichzelf komt.

In zijn tweede film Harem suaré vervolgt de al twintig jaar in Italië woonachtige Özpetek zijn filmische zoektocht naar de wortels van zijn cultuur en komt terecht in de laatste Turkse harem, die na de val van het Ottomaanse Rijk in 1904 werd opgeheven. Badhuizen en harems doen het goed als broeierige broedplaatsen van erotische intriges en weelderige taferelen. Wie gecharmeerd was van Hamam, il bagno Turco kan blind naar Harem suaré. Özpetek schildert zijn symmetrisch gekadreerde tableaus van een rijk geschakeerd palet. De concubines van sultan Abdulhamitt II slijten hun dagen met zoetigheden en waarzegsters die hen liefdes voorspellen die ze nooit zullen beleven. Maar dat dringt niet eens tot ze door, versuft als ze zijn door hasjiesj, opium en onderdanigheid.

Verwacht van Özpetek geen visie op het leven in de harem. Feminisme en romantiek zijn aan hem voorbij gegaan. Het Yildiz-paleis is voor hem vooral het decor van een ongewone liefdesgeschiedenis tussen de Italiaanse slavin Safiyè en de zwarte eunuch Nadir (Claire Denis' regular Alex Descas). Hoewel hun verhouding gekenmerkt wordt door het verlangen naar macht (Nadir schuift de intelligente Safiyè naar voren als 'favoriete' om er zelf meer privileges aan te ontlenen) ontwikkelt zich wel degelijk een emotionele band tussen hen beiden.De belangrijkste regel is om je gevoelens te leren beheersen, is het eerste wat de door Marie Gillain (Mon père ce héros, Les affinités électives) gespeelde Safiyè zegt. En net zo ingetogen als haar gedrag en ingesnoerd als haar lichaam (in Europees-decadent aandoende jurken met decolletés tot onder de tepel) is de film. Hij wil wel wat onthullen, maar het wekt verlangen noch begeerte. Dit wordt nog versterkt door de narratieve structuur, die is ingebed in een dubbele raamvertelling. De onmogelijke liefdesgeschiedenis wordt jaren later gememoreerd door een Simone Signoret-achtig oud geworden Safiyè én door de verzorgster van de haremvrouwen, Gulfidan. Deze ingewikkelde klemtoon op het motto van de film - het is niet belangrijk hoe je je leven leeft, maar hoe je het navertelt - haalt ritme en melodie uit een vertelling die van zichzelf genoeg zeggingskracht had kunnen hebben.