In: Het Ketelhuis, Amsterdam

Doelgroepzwemmers vinden hun paradijs in het chloor

Door DANA LINSSEN
Dat het voor het International Documentary Filmfestival Amsterdam (IDFA) steeds moeilijker wordt om vast te houden aan de eis dat geselecteerde documentaires niet eerder op televisie mogen zijn vertoond, is tijdens het huidige festival al meerdere malen gebleken. Zo werd de competitiefilm A Cry from the Grave eerder deze week door de BBC uitgezonden en volgde de Nederlandse televisie met Jannes en Bovenbad. Dat die laatste film, tijdens het afgelopen Nederlands Filmfestival nog genomineerd voor beste korte documentaire, nu alsnog een bescheiden bioscoopuitbreng krijgt is echter een noviteit. Terecht overigens, want de met steun van de NCRV-televisie geproduceerde film komt het best tot zijn recht op het grote doek, waar hij er sprookjesachtig uitziet.

Regisseuses Mirjam Boelsums (die met Bovenbad debuteert) en Lony Scharenborg (die in 1996 in Ongeregeld goed het derde leven van tweedehands kleding verfilmde) maakten een klein portret van het zogenaamde 'bovenbad' van een zwembad in Amsterdam. Het is een klein, betegeld bassin dat uitsluitend plaats biedt aan zogenoemde doelgroepzwemmers - van zwangere vrouwen, trotse jonge ouders met hun peuters, geestelijk gehandicapten en naaktzwemmende homoseksuelen, tot bejaarden die in het water de polonaise dansen. Het zwembad met zijn holdoffe akoestiek, die alle geluiden vervormt, soms dempt en dan weer laat galmen, wordt een metafoor voor een oerbaarmoeder waarin we allemaal tot rust kunnen komen. Kalm kabbelen de aanstaande moeders met hun Baron von Münchhausen-buiken in het chloorblauwe water. Sommigen van hen willen dat hun kind ook onder water geboren wordt, zo horen we in de spaarzame gesprekken die Boelsums en Scharenborg in hun film opnamen en die de zwembad-levenscyclus perspectief moeten geven. Dan spetteren de dreumesen, terwijl hun ouders hen weer onder water leren zwemmen. Zelden is de verbanning uit het paradijs eenvoudiger verbeeld.

Onder water komt alles tot stilstand. Bewegingen worden stroperig, geluid wordt gefilterd. Daar mixten de maaksters dan klassieke muziek overheen, wat jammer is, omdat juist het contrast tussen die rondzingende herrie boven en die onaardse stilte onder water van zichzelf al zo mooi is. Er zitten meer schoonheidsfoutjes in de film, zoals het verlangen om te veel te verklaren over de bezoekers van het bad. We snappen ook zo wel dat het water vermoeide mevrouwen verlichting geeft, en vitale heren nog meer energie. Maar waar de camera, en dat doet hij gelukkig veelvuldig, onder water duikt, mogen de beelden weer voor zichzelf spreken en dat doen ze ijzersterk.