In: 11 theaters

Neem gas terug, tel je zegeningen

Door BIANCA STIGTER
Een man rijdt op een grasmaaimachine met aanhangwagen over een weg tussen twee maïsvelden. Hij is en profil te zien, zijn hoofd steekt net boven het gewas uit. De camera blijft hem binnen het kader houden terwijl hij met een paar kilometer per uur voorttuft. Dan laat de camera hem los, gaat de lucht in, en toont hoe lang dit landschap duurt. Veld na veld, heuvel na heuvel, achter de horizon verandert de horizon niet. Dan keren we weer terug naar de man op de maaimachine, die maar een paar meter lijkt opgeschoven.

David Lynch vertaalt ruimte vaker in tijd in zijn nieuwe film The Straight Story. De film is een ode aan het middenwesten van Amerika, aan het landschap en aan de mensen die er wonen. Als je niet oppast raas je ze voorbij, want door de auto en het vliegtuig is ook dit landschap klein geworden. Maar als je gas terugneemt, zie je de zegeningen.

Het verbaast dat The Straight Story van David Lynch is. In films als Blue Velvet en Lost Highway en in de televisieserie Twin Peaks wilde hij laten zien wat er onder de oppervlakte van het Amerika van cherry pie en gemaaide gazons broeide. In The Straight Story blijft Lynch aan die oppervlakte. Het is een film over fatsoen.

The Straight Story is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal en vertelt over Alvin Straight, die in 1994 per grasmaaier van Laurens, Iowa naar Mount Zion, Wisconsin reisde, een afstand van zestig mijl. In Mount Zion woonde Straights zieke broer, die hij na een ruzie tien jaar niet meer had gezien. Waarschijnlijk heeft Lynch, die de programmatische titel van de film van de werkelijkheid cadeau kreeg, meteen aangevoeld dat dit romantische verhaal een andere aanpak behoefde. Het is een geschiedenis die weinig gebroei verdraagt. Een film noir had het bijvoorbeeld nooit kunnen worden. Maar voor sommige gebeurtenissen is het korte, feitelijke krantenbericht misschien wel de meest geschikte vorm. Er langer over lezen, er meer over weten, het voor je zien, kan er alleen maar afbreuk aan doen. Een reis per grasmaaimachine! Dat eerste uitroepteken is nauwelijks te overtreffen.

Toch doet Lynch een heel aardige poging. The Straight Story is waarschijnlijk de sloomste roadmovie die er ooit gemaakt is, maar in dat trage tempo zijn spanning en humor met vakmanschap gedoseerd. Door de ontmoetingen langs de weg wordt de film ook een reis door het leven van de hoofdpersoon. Hij haalt bijvoorbeeld pijnlijke herinneringen op aan de Tweede Wereldoorlog.

Lynch werd voor zijn film erg geholpen door cameraman Freddie Francis, die je een soort nostalgische eerbied voor zonsondergangen en sterrenhemels kan doen voelen, en door acteur Richard Farnsworth, die zijn carrière lang geleden begon als stuntman in westerns. Hij doet de ogen van de oude Straight twinkelen en is in zijn diverse houthakkershemden een man die wijs genoeg is geworden om zijn eigen gang te gaan.

Het enige dat Lynch en zijn medewerkers niet lukte, is van Straight een man te maken die ontroert. Opmerkingen als 'het ergste van oud worden is je herinneren dat je jong was' zijn bedoeld om te resoneren tussen de heuvels, maar ze blijven hol.