NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Oregon is de enige Amerikaanse deelstaat waar medische hulp bij zelfdoding is toegestaan. Het Congres wil dat verbieden.

Door onze correspondent JUURD EIJSVOOGEL

PORTLAND, 30 NOV. Een sterfbed in Oregon kan dramatisch verschillen van een sterfbed in de rest van Amerika. Neem de 71-jarige Barbara Houck uit Salem, de hoofdstad van Oregon. In april van dit jaar was ze zo verzwakt door de ongeneeslijke spierziekte ALS, dat ze besloot om haar leven te beëindigen. Haar arts bracht haar een dodelijke dosis slaapmiddel, die ze vermengd met chocoladepudding naar binnen lepelde. Houck stierf in haar eigen slaapkamer, door haar eigen hand, op een door haarzelf uitgekozen tijdstip. De arts die haar hielp hoefde niet te vrezen voor vervolging, want in Oregon bestaat sinds twee jaar een wet die medische hulp bij zelfdoding toestaat.

Oregon is de enige Amerikaanse deelstaat die zo'n wet kent. In de praktijk geven ook in de rest van het land artsen wel eens gehoor aan een verzoek om middelen die het sterven kunnen versnellen. Maar dat gebeurt dan heimelijk, want in bijna alle staten is 'assisted suicide' uitdrukkelijk verboden (in een enkele staat is de wet in dit opzicht onduidelijk). Alleen in Oregon kunnen terminale patiënten het openlijk aan hun artsen vragen.

Patiënten die op sterven liggen kunnen hier kiezen voor een waardige dood, zeggen de voorstanders van de wet. De overheid staat hier toe dat artsen patiënten om het leven brengen, zeggen de tegenstanders, die met afschuw waarschuwen dat Oregon hard op weg is naar 'Nederlandse toestanden'.

Oregon, gelegen aan het noorden van de Westkust, is een buitenbeentje in Amerika. Nergens wordt de verstedelijking van het landschap zo streng aan banden gelegd als hier. Oregon maakte als eerste staat abortus legaal, voerde als eerste statiegeld op flessen in en hield als eerste een verkiezing per post. Ook onderscheidt de staat zich door veel geld uit te trekken voor openbare kunst, fietspaden en parken.

Soms bepaalt Oregon, met zijn ruim drie miljoen inwoners, een trend voor het hele land. Maar als het aan het Congres ligt zal dat niet gebeuren met de legalisering van medische hulp bij zelfdoding. Eind oktober nam het Huis van Afgevaardigden een wetsvoorstel aan dat in heel Amerika artsen die geneesmiddelen voorschrijven "om de dood te veroorzaken" straffen oplegt tot twintig jaar cel. Zowel de Senaat als president Clinton, een verklaard tegenstander van euthanasie en hulp bij zelfdoding, moeten zich nog over het wetsvoorstel uitspreken.

In Oregon is verbolgen op de inmenging van het Congres gereageerd. Zelfs sommige tegenstanders van hulp bij zelfdoding, zoals de Democratische senator Ron Wyden, veroordelen het wetsvoorstel als een onwettige aanslag van Washington op het zelfbeschikkingsrecht van de deelstaat. "De praktijk van het medisch handelen is altijd aan de deelstaten overgelaten", zegt Nancy Crumpacker, een gepensioneerd oncoloog in Portland die actief is in de beweging voor hulp bij zelfdoding. "In de afgelopen twee jaar hebben we hier bewezen dat de wantoestanden waar de tegenstanders voor waarschuwden zich niet voordoen. Maar helaas zijn er nog steeds mensen die vinden dat we niet naar de wensen van de patiënt moeten luisteren."

Vijf jaar geleden namen de kiezers in Oregon de maatregel die hulp bij zelfdoding legaliseert bij referendum op het nippertje aan. Maar de tegenstanders, de katholieke kerk voorop, voorkwamen dat de wet in werking trad door de geldigheid voor de rechter en in het deelstaatparlement aan te vechten. In 1997 spraken de kiezers zich bij referendum nogmaals uit over de zogeheten Death with Dignity Act, die deze keer met een overtuigende 60 tegen 40 procent werd aangenomen. In oktober van dat jaar was de wet van kracht.

In 1998 hebben niet meer dan vijftien mensen van de wet gebruik gemaakt en hun leven met behulp van een arts beëindigd. De gemiddelde leeftijd was 69 jaar, in dertien gevallen ging het om kankerpatiënten. Ook dit jaar zijn er zo'n vijftien gevallen bekend. De voorspelde toestroom van terminale en depressieve patiënten uit rest van het land bleef uit.

"In Oregon hebben we de strijd gewonnen", zegt Hannah Davidson, directeur van een organisatie die de juridische strijd voor medische hulp bij zelfdoding aanvoerde. "In allerlei opzichten is de zorg voor mensen in de laatste fase van hun leven hier verbeterd: door thuiszorg, door pijnbestrijding en nu ook door een patiënt zelf te laten bepalen hoeveel lijden hij wil verdragen." Davidson wijst er op dat euthanasie, waarbij een arts zelf het leven van een patiënt beëindigt, in Oregon verboden blijft. "We zijn bang dat je anders op een hellend vlak zou komen, dat je dan artsen krijgt die ook injecties gaan geven aan mensen die niet op sterven liggen. Dat is het schrikbeeld waar onze tegenstanders altijd mee schermen, met als voorbeeld Nederland."

Maar volgens een prominente tegenstander van hulp bij zelfdoding bevindt Oregon zich al lang op een hellend vlak. Gregory Hamilton, psychiater in Portland, is een van de oprichters van een artsen-organisatie die zich tegen de nieuwe regels verzet. In zijn wachtkamer staat een ingelijste "Belofte aan mijn patiënten": "Ik zal nooit iemand een dodelijk middel geven, zelfs niet op verzoek, en zal ik geen zelfmoord opperen ... Elk menselijk leven is per definitie waardevol."

In zijn spreekkamer zegt Hamilton: "Dat iemand nog maar een paar maanden te leven heeft is toch geen reden om hem minder te beschermen tegen depressie en suicïdale neigingen? Veel mensen zijn nu bang dat een arts hen een vredige zelfmoord zal voorspiegelen als ze ziek, zwak of gedeprimeerd worden." Hamilton verwerpt het onderscheid tussen hulp bij zelfdoding en euthanasie. "Als een arts antibiotica voorschrijft, probeert hij iemand te genezen, als hij een recept voor een overdosis slaapmiddelen uitschrijft, probeert hij iemand te doden. Alle andere woorden zijn eufemismen." Volgens Hamilton zijn er in Oregon al mensen die euthanasie willen afdwingen met een beroep op een wet die gelijke behandeling van mensen met een handicap voorschrijft. "Mensen die zelf niet meer kunnen slikken, moeten toch ook recht hebben op hulp bij zelfdoding? Dus dan toch maar een spuitje van de dokter. We zien in Nederland hoe makkelijk dat soort stappen wordt gezet. In Nederland voelen sommige artsen dat ze onder druk staan om euthanasie te plegen", weet Hamilton.

Hamilton heeft zijn hoop gevestigd op de Pain Relief Promotion Act, die vorige maand werd goedgekeurd door het Huis van Afgevaardigden. Dat wetsvoorstel maakt legale medische hulp bij zelfdoding vrijwel onmogelijk door gebruik van pijnstillers en medicijnen om de dood te versnellen streng te verbieden. Voorvechters van hulp bij zelfdoding vrezen dat de wet zal leiden tot "politie-agenten in het ziekenhuis en dokters in de gevangenis". Hamilton ziet het als een kans om Oregon weer in het gelid te krijgen.

In Oregon is medische hulp bij zelfdoding alleen toegestaan voor volwassen patiënten die, volgens het oordeel van twee artsen, niet meer dan zes maanden te leven hebben. De patiënt moet zijn verzoek zowel mondeling als schriftelijk doen en ten minste vijftien dagen wachten voor hij de middelen krijgt waarmee hij zijn leven kan beëindigen. Hij moet ze zelf innemen. Wie daartoe niet in staat is, kan zijn arts niet vragen om een handje te helpen door de middelen op de een of andere manier toe te dienen.

Euthanasie, waarbij de arts op verzoek actief het leven van een patiënt beëindigt, is overal in de VS verboden. In Californië heeft de volksvertegenwoordiging een wetsvoorstel in behandeling dat medische hulp bij zelfdoding legaliseert. In Maine mogen de kiezers zich volgend jaar waarschijnlijk over een dergelijke wet uitspreken. En in Alaska speelt een rechtszaak van twee terminale patiënten, die uit zijn op verwerping van het verbod op hulp bij zelfdoding in hun staat.

( a d v e r t e n t i e s )