Voorafgegaan door:

T I T E L :	Een school weggeblazen door de wind (Madresse y ke bad bord)
R E G I E :	Mohsen Makhmalbaf
M E T :	Abbas Sahayi

In: Rialto, Amster dam; Haags Filmhuis; 't Hoogt, Utrecht.

Mohsen Makhmalbaf en de verbeelding van geluid

Door DANA LINSSEN
Natuurlijk zit er een hoop herrie in een film die 'De stilte' heet. Van het gekwebbel van de Tadzjiekse vrouwen die brood verkopen bij de rivier, het geklop en gehamer van de koperslagers tot het ratelen van de zaden in de granaatappels. Het zijn vooral de ogen van de tienjarige hoofdpersoon die stil zijn, want Khorshid is blind.

Een film maken over wat een blinde jongen met zijn oren ziet, dat is aan de Iraanse filmmaker Mohsen Makhmalbaf wel toevertrouwd, want Makhmalbaf is niet alleen een dichter, maar ook een schoolmeester die ons onvergetelijke lessen geeft over wat je allemaal met film kan. In het begin van zijn carrière leidde dat tot verrassende excursies in het grensgebied tussen pseudospeelfilm en fakedocumentaire waarin hij de toeschouwer voortdurend bewust wilde maken van het feit dat ook filmbeelden corrumpeerbaar zijn. Dat leidde tot polemische (vaak letterlijk als antwoord op de films van collegafilmmaker Abbas Kiarostami), politiek georiënteerde films als Once upon a time, cinema (1991) en Salaam cinema (1994). In Gabbeh (1995), een lyrische liefdesgeschiedenis over een meisje dat verhalen tot tapijtjes weeft, liet hij zijn politiek georiënteerde uitgangspunten los ten gunste van een poëtische cinema. Die lijn is in De stilte voortgezet.

Waar Gabbeh over beeldgeworden verhalen ging, gaat De stilte over beeldgeworden geluiden en daarom gaan beide films ook gewoon weer over het wonder van het filmmaken.

Voor De stilte trok Makhmalbaf naar Perzisch-sprekend Tadzjikistan, waar hij in de gelegenheid was om ongehinderd door de Iraanse censor ongesluierde vrouwen en dansende meisjes te filmen. De handeling concentreert zich op de blinde Khorshid, die elke dag door het meisje Nadereh naar een instrumentenmaker wordt gebracht, waar hij in dienst is om de 'setors' te stemmen, luitachtige instrumenten. De klanken uit de wereld om hem heen zijn zowel zijn bakens als gevaarlijke verlokkingen. Regelmatig komt hij te laat op zijn werk omdat hij weer een meisje met een mooie stem of een muzikant is gevolgd. Zelfs de dreigende klop van de huisbaas op de deur die om de huur komt vragen (en met hetzelfde tatatatam als Beethovens Vijfde roffelt) wordt onderdeel van een zingzangende symfonie. Nadat Makhmalbaf ons al heeft leren denken en kijken en denken over wat we zien, leert hij ons in De stilte luisteren met onze oren. Het enige bezwaar tegen zijn film is dat de wereld die we te zien krijgen er misschien wel te mooi uitziet. Kadrering, kleurgebruik en montage zijn zo gestileerd en verzorgd, dat de beelden soms te stil worden om nog te kunnen zingen.

De stilte wordt voorafgegaan door Een school weggeblazen door de wind, een kort filmpje over een nomadenschooltje dat door een onderwijsinspecteur wordt bezocht. Het is een zeldzaam kleinood dat doet hopen dat Makhmalbaf ook in zijn speelfilms politiek en poëzie weer met elkaar in gesprek laat raken.