NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

HENK VAN GELDER
Natuurlijk had het allemaal ook anders kunnen gaan. Een kabinet met een open, vooruitziende blik had tien jaar geleden een wettelijk raamwerk voor commerciële televisie klaar kunnen hebben, waarin ook voor inhoudelijke voorwaarden een plaats was geweest. Als hier hetzelfde regime zou bestaan als in Engeland, zou de commerciële televisie ook kwaliteitsdrama en kwaliteitsdocumentaires moeten maken. Dan had men zelfs, zoals kortgeleden de ITV, toestemming moeten vragen voor een verschuiving van het belangrijkste avondjournaal naar een later tijdstip. De toenmalige coalitie, waar het CDA de dienst uitmaakte, dacht echter de komst van ongewenste indringers te kunnen voorkomen door niets te doen. En toen kwam de commerciële televisie dus gewoon - via een Luxemburgse brievenbusmaatschappij - door de achterdeur naar binnen.

Vandaag is dat tien jaar geleden. Niet omdat RTL4 vandaag tien jaar bestaat, zoals RTL4 al sinds de zomer beweert, maar omdat op 2 oktober 1989 de zender RTL-Véronique begon. RTL4 ontstond pas in het daaropvolgende jaar door een samenloop van omstandigheden: enerzijds viel de kijkdichtheid van het door Veronica-bonzen bestuurde Véronique zwaar tegen, en anderzijds zocht Joop van den Ende emplooi voor zijn sterrenstal toen zijn plannen voor een eigen zender schipbreuk hadden geleden door onhandig manoeuvreren. Maar goed, vandaag is er een mijlpaal bereikt en de vraag doet zich voor wat we ermee zijn opgeschoten.

Weinig, verklaarde Joop van den Ende laatst zelf. "Als ik de balans opmaak", zei de belangrijkste programmaleverancier van RTL4 drie weken geleden in de Volkskrant, "kan ik niet positief zijn. Dat zeg ik ook direct tegen de stations. Hun aanbod bestaat voornamelijk uit amusement en grofheden. Daar is op zichzelf niks tegen. Ik weet welke taal gesproken wordt op de steiger. Maar er is meer in de wereld. Dergelijke programma's moeten worden ingebed in een mix van nieuws, discussieprogramma's en goed drama." Smalende reacties waren zijn loon, want wie anders dan Van den Ende zelf was volgens de columnisten de grootste pulpmaker van het land?

Toch heeft het verhaal ook een andere kant. Als geen ander kent deze producent immers de dagelijkse praktijk van het maken van tv- programma's. Hij weet hoe er jaar in jaar uit wordt gekort op programmabudgetten omdat de aandeelhouders meer winst willen zien. Hij ziet de kaalslag met eigen ogen: shows die steeds goedkoper moeten worden geproduceerd, en in steeds meer afleveringen omdat de adverteerders een voorspelbaar programmaschema eisen met voorspelbare kijkcijfers. Nieuwe ideeën worden in hoog tempo uitgemolken, iets afwijkends moet zich binnen twee weken bewijzen en wordt afgevoerd als dat niet meteen lukt, recycling is aan de orde van de dag en het aanwezige talent wordt over steeds meer zenders uitgesmeerd.

Bovendien is dit marketing-denken ook op de publieke omroep overgeslagen. De gesprekken gaan over marktaandelen, zenderkleuring en de achterhoedegevechten van individuele omroepen. Bijna nergens is meer plaats voor programma's die langer dan vijftig minuten duren, of voor dramaseries die niet passen in het keurslijf van een voorgeschreven aantal afleveringen. Oud Geld (twee seizoenen met elk tien afleveringen) wordt opgevolgd door een serie, die minstens dertig weken moet duren. Het is maar één voorbeeld uit vele.

Zo bezien heeft tien jaar commerciële televisie wel veel meer werkgelegenheid voor programmamakers opgeleverd, maar slechts bedroevend weinig moois. In één decennium is schrijnend duidelijk geworden hoe de verhoudingen liggen: bovenal moet een televisieprogramma publiek opleveren voor de adverteerders die in die omgeving een product te verkopen hebben. De televisie dient de kijker naar de etalages van het bedrijfsleven te lokken.

Zo bezien mogen we van geluk spreken dat er daarnaast, in de luwte, soms toch nog bezienswaardige televisie wordt gemaakt. Maar in de laatste tien jaar is de positie van die programma's er niet florissanter op geworden.

Tien jaar RTL4, zaterdag, RTL4, 20.00-22.00u.