In: Filmmuseum, Amsterdam (dagelijks, vanaf do 20/8)

Genereuze ster wordt niet beloond

Door HANS BEEREKAMP
Zowel de Frans-Chileense regisseur Raoul Ruiz als de oude Portugese grootmeester Manoel de Oliveira maken heel veel films, minstens een per jaar. Beiden draaiden de afgelopen jaren films met Catherine Deneuve, Marcello Mastroianni en hun dochter Chiara Mastroianni. Dat is opmerkelijk, want Ruiz noch De Oliveira staan bekend als filmmakers die acteurs of sterren op de voorgrond stellen. In hun surrealistische universa draait het immers zelden om de psychologie van de personages.

Het initiatief om een film met de toen 87-jarige De Oliveira te maken, ging van Deneuve uit. Die keuze getuigt van moed, nieuwsgierigheid en excentriciteit. Ook al omdat haar tegenspeler John Malkovich was, werd O convento (1995) de eerste film van De Oliveira, die Amerika haalde. In Nederland was de variatie op het Faust-thema, met Deneuve als Gretchen, tot nu toe slechts te zien op het International Film Festival Rotterdam.

Marcello (in Viagem ao princípio do mundo, 1997) en Chiara Mastroianni (in A carta, 1999) verleenden met hun ironische persoonlijkheid een meerwaarde aan De Oliveira's cerebrale spotzucht; beiden droegen met hun hoofdrol de film naar een niveau dat uitsteekt boven de plichtmatige waardering voor De Oliveira's jaarlijkse consequente stijloefening.

Deneuve is in O convento vooral een object van schoonheid en wijsheid, begeerd door de duivel (Luis Miguel Cintra), die haar man (Malkovich) tracht af te leiden door hem in contact te brengen met een aardser meisje. Die rol van een bijna versteend icoon is Deneuve wel toevertrouwd, maar dankbaar is het niet. Voortschrijdend door een Portugees klooster in een olijfgroene stola doet ze nog het meest denken aan haar eigen borstbeeld als de revolutionaire Marianne. Je waardeert haar generositeit, om zich zo dienstbaar op te stellen voor een kennelijk bewonderd filmauteur, die op zijn beurt niet in staat blijkt haar te belonen met inspiratie, zoals later wel zou gebeuren bij haar grote liefde en dochter.