In: Kriterion, Amsterdam.

Nuchtere studie in observatie over echtpaar in Franse provincie

Het strijken van een broekplooi

Door HANS BEEREKAMP
De derde en meest ambitieuze film van de in Luxemburg geboren Franse regisseuse Anne Fontaine was in eigen land een verrassende hit, bekroond met een César voor de beste nieuwe acteur (de min of meer van de straat geplukte Stanislas Merhar) en in 1997 winnaar van de prijs voor het beste scenario op het festival van Venetië. Zoals veel interessante Franse films dreigde ook Nettoyage sec (in Amerika werd de titel letterlijk vertaald als Dry Cleaning) aan Nederland voorbij te gaan, maar mag hij het nu toch voorlopig één week in één theater proberen.

Ondanks een humorloze toon en melodramatisch-realistische strekking zijn de verdiensten van Nettoyage sec aanzienlijk: Fontaine slaagt erin met weinig woorden en veel stil spel van voortreffelijke acteurs (voorop de kordaat-sensitieve Miou-Miou en de kameleontische, hier vooral door Ridicule bekende Charles Berling) een niet erg opwindend milieu tot leven te brengen. In de Oost-Franse provinciestad Belfort runt het echtpaar Kunstler al vijftien jaar een stomerij, met hard werken en een ternauwernood rokende schoorsteen. Ze houden van elkaar en van hun ambacht, zoals Fontaine in zorgvuldig gedetailleerde scènes uit het strijk- en persbedrijf laat zien, maar het liefdeleven ontbeert passie en opwinding.

Op een avond gaan ze met collega-middenstanders naar een nachtclub, waar een broer en zus een zwoele act opvoeren. Het echtpaar raakt geobsedeerd door deze 'koninginnen van de nacht', vooral door de gelegenheidstravestiet Loïc (Merhar). Na een aantal schijnbewegingen beantwoordt de weesjongen, die te mooi is om helemaal te deugen volgens de normen van Belfort, de avances van het echtpaar en trekt bij hen in. Meneer leert hem de fijne kneepjes van de stomerij en mevrouw begint een verhouding met de knaap, reden te meer voor haar man om ook door hem seksueel geprikkeld te worden, geheel in strijd met zijn normen en waarden.

Nettoyage sec is geen symbolische verhandeling over een indringer die zijn gastgezin hun ware aard laat ontdekken, zoals in Pasolini's Teorema, maar een nuchtere studie in observatie. De Kunstlers zijn niet gewend te praten over hun gevoelens, en cameravrouw Caroline Champetier (vaste medewerkster van Philippe Garrel, Jacques Doillon, Laetitia Masson en soms Chantal Akerman) legt de innerlijke strijd voorbeeldig droog vast, in blikken, gebaren en het strijken van een broekplooi.

Uiteindelijk implodeert de broeierigheid en slaat de homofobie en angst voor verlies van controle gewelddadig naar buiten, maar dat is maar een vlekje op een kleine film over de vergeefse poging om onder alle omstandigheden smetteloos te blijven. De film klopt met de werkelijkheid zonder realistisch te willen zijn, en dat is een verdraaid moeilijke opgave.