In: Kriterion, Amsterdam; 't Hoogt, Utrecht en Plaza Futura, Eindhoven

Verdorvenheid van een familie op het Franse platteland

Door DANA LINSSEN
Zit er hoop in de debuutfilm van de Franse filmregisseur Laurent Achard (1964)? Ik weet het niet. Met de titel Plus qu'hier, moins que demain ('Meer dan gisteren, minder dan morgen') wil hij ons in ieder geval laten geloven van wel. Hoe gaat het met je? Nou, beter dan gisteren, maar het kan beter. Er zit, met andere woorden, progressie in. Maar die hoop wordt ons, nog voordat de titel op het doek verschijnt al weer ontnomen. Een jongen en een meisje zitten gearmd tegen een muur. Het is nacht. Of al bijna dag. Dat bedrieglijke uur tussen ochtendschemering en zonsopgang. ,,Wat denk je?'' vraagt hij. ,,Niets.'' ,,Je was mijlenver weg'', zegt hij weer. Liegt het meisje nu als ze zegt dat ze 'hier' was, haar blik afwendt en in de verte staart: ,,Waar zou ik moeten zijn?'' Of weet ze drommels goed dat welk leven ze veilig ver weg ook voor zichzelf droomt, ze nooit echt kan ontsnappen?

Het is mooi dat Achard dit meisje tragisch en benijdenswaardig tegelijkertijd maakt aan het begin van zijn film. Zodat hij langzaamaan een web van melodrama en misère om haar en haar familie heen kan spinnen, en dat steeds verstikkender dicht kan trekken.

De toon van Plus qu'hier... wordt gezet in die eerste stille minuten: onnadrukkelijk, terloops, indirect. Het laat ruimte voor vragen, fantasieën en interpretaties. Maken we hier kennis met een keurig Frans plattelandsgezin, vader in de fabriek van zijn zwager en moeder achter de inmaakpotten op het aanrecht? Of broeit ook daar van alles wat we met onze verdorven geesten aan het platteland toeschrijven: alcoholisme, incest, wraak en ontrouw?

De gebeurtenissen in deze derde en laatste Tiger Award-winnaar van het afgelopen Filmfestival Rotterdam escaleren tijdens de jaarlijkse zwemwedstrijd. Daar zit de hele familie dan, tijdens hun eigen zondagmiddag op het land, vader ligt ladderzat op de achterbank van de auto, de zusjes komen erachter dat de ander het inderdaad met hun oom respectievelijk neef houdt en dan wint een illegale Noordafrikaan tot ergernis van het verzamelde Franse ego ook nog het zwemfestijn. Het is allemaal zo voorspelbaar als melodrama kan zijn en het houdt de aandacht vast, omdat je als toeschouwer zeker wilt weten dat de wereld inderdaad zo troosteloos en verrot is als we al dachten.

Maar hoe explicieter Achard wordt in het tonen van omhelzingen en verkrachtingen, hoe meer hij de spanning uit zijn film haalt. Want dat er geneukt en gevochten wordt, dat heeft hij al zo mooi gesuggereerd in die eerste minuten, toen het ook nog de liefde bedrijven en jezelf bevrijden kon heten.