Uitgebracht op huurvideo door PolyGram Video

Neil LaBute laat niet lachen om seks en macht

Door HANS BEEREKAMP
De tweede film van de Amerikaanse regisseur en toneelschrijver Neil LaBute (Detroit, 1963), Your Friends & Neighbors, is veel geraffineerder van inhoud én vorm dan zijn debuut In the Company of Men (1997). Dat is ook een kwestie van budget: de eerste film kostte 25.000 dollar, de tweede vier miljoen. Omdat In the Company of Men, in Nederland eerder dit jaar onopvallend in de bioscoop uitgekomen, in Amerika drie miljoen dollar opbracht, dus honderd en twintig keer de kosten, werd Your Friends & Neighbors, waarmee de producent net quitte speelde, als een enorme flop beschouwd, en haalt de film in Nederland met pijn en moeite de videotheek.

Bovendien bieden geen van beide films de kijker veel plezier. LaBute is een grimmige moralist, een praktizerend mormoon, die de leegte en de kilte in moderne relaties bruut fileert, zonder een blad voor de mond te nemen. Niet alleen in dat opzicht is hij een uitzonderlijk filmauteur, die weigert te behagen en te relativeren.

Net als zijn voorbeelden, de toneelschrijvers David Mamet, David Hare en Edward Bond, maar ook Harold Pinter en Woody Allen, plaatst LaBute zijn werk in de driehoek van seks, macht en taal.

Your Friends & Neighbors gaat over drie mannen en drie vrouwen (twee paren en twee alleenstaanden), van wie de namen nooit genoemd worden. Ook de plaats van handeling blijft anoniem. Seksuele relaties binden de zes aan elkaar, en de mannen praten daar voortdurend over. Het zijn treurige monologen, waar zelfs lust nauwelijks meer een rol in speelt. Een promiscue gynaecoloog (Jason Patric) bekent aan zijn vrienden dat hij het meeste seksuele genot in zijn hele leven heeft beleefd aan de groepsverkrachting op school van een klasgenoot. Timmy: het is de enige persoon in de film die een naam krijgt.

Je zou LaBute kunnen verwijten dat hij karikaturen schildert, van onaangename personages, om ze vervolgens gemakkelijk neer te schieten, en ook dat hij de kijker niet, zoals Pinter en Allen dat wel doen, ruimte biedt tot identificatie en een bevrijdende lach. Maar die rigide benadering levert ook wat op: een schokkende confrontatie, de noodzaak na te denken en positie te bepalen. LaBute is een gezegend scenarioschrijver, een voortreffelijke regisseur van acteurs en bovenal een origineel metteur-en-scène. De statische beelden van beklemmende interieurs, die in de montage tergend lang blijven staan, zijn hoekige totaalshots en retorische herhalingen, maken grote indruk. Het is een wonder dat er in Amerika nog zulke compromisloze filmauteurs bestaan, die zich er bij neer lijken te leggen dat ze nooit een Oscar zullen winnen. Een film als Your Friends & Neighbors verdient meer aandacht dan de meeste onafhankelijke Amerikaanse films, die wel in onze bioscopen en filmtheaters verschijnen.