NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Woede heeft plaatsgemaakt voor wijsheid, zeggen D66'ers. Stuurde D66 vorige week nog aan op een breuk in het kabinet-Kok, vandaag wordt er weer druk onderhandeld over een herstel van de coalitie. "Pinksteren is nog nooit zo goed gevallen."

Door onze redacteuren GIJSBERT VAN ES en
KEES VAN DER MALEN

DEN HAAG, 26 MEI. De D66-fractie in de Tweede Kamer wil serieus meewerken aan voortzetting van de paarse coalitie. D66-leider De Graaf heeft gisteren van zijn fractie ruimte gekregen om te onderhandelen over inhoudelijke voorstellen die moeten leiden tot reconstructie van het tweede kabinet-Kok.

De fractieleiders van PvdA en VVD, Melkert en Dijkstal, hebben gisteren aan informateur Tjeenk Willink duidelijk gemaakt dat D66 zelf bereidheid moet tonen om terug te keren in de coalitie, voordat kan worden gesproken over concrete voorstellen. De VVD weigert mee te werken aan concessies die verder gaan dan de afspraken die vorig jaar zomer in het regeerakkoord zijn vastgelegd. De PvdA ziet mogelijkheden om afspraken te maken over bestuurlijke vernieuwing die zouden kunnen gelden als 'aanscherping' van het regeerakkoord. D66-fractieleider De Graaf zou vanmiddag als eerste van de drie coalitiepartijen een vervolggesprek voeren met informateur Tjeenk Willink. D66 wil van PvdA en VVD garanties dat er een "betekenisvolle" handreiking wordt gedaan. "We willen niet met een zeperd uit de discussie komen", zo wordt in de kring van de fractie gezegd. Vorige week zag D66 zelf nog geen mogelijkheden voor herstel van de coalitie. Inmiddels is er het besef doorgedrongen dat de D66-fractie geen passieve houding kan aannemen in de gesprekken met informateur Tjeenk Willink. D66'ers spreken voorzichtig van " een golfbeweging" en "een evolutie van ons standpunt". Volgens een D66-fractielid bestond er "vorige week binnen de fractie nog een houding van: dit pikken we niet. Nu is de stemming meer: we moeten een oplossing zien te vinden".

De afgelopen dagen hebben fractieleden intensief beraad gevoerd met elkaar en met hun achterban. Deze gesprekken konden in het lange weekeinde zonder politieke druk worden gevoerd. "Pinksteren is nog nooit zo goed gevallen", zo zegt een D66-fractielid. Het voornemen serieus mee te werken aan een lijmpoging wordt volgens diverse betrokkenen "zeer breed gedragen". "Woede heeft plaatsgemaakt voor wijsheid", aldus een fractielid.Voormalig D66-leider Van Mierlo vindt dat D66 "een lijmpoging serieus moet proberen, maar niet tot iedere prijs", verklaarde hij vanmorgen desgevraagd. Volgens Van Mierlo is het niet vreemd dat D66 wil lijmen, nadat de partij vorige week een breuk forceerde: "Om te lijmen heb je eerst een breuk nodig." Oud-partijleider Terlouw riep de partij gisteren via het NOS-journaal eveneens op mee te werken aan reconstructie van het kabinet. Hij zei dat D66 "niet lichtvaardig een kabinet naar huis moet laten gaan". Terlouw werd gisteren gekozen als lid van de Eerste Kamer.

Informateur Tjeenk Willink zou naar verwachting vandaag in de gesprekken met de fractieleiders afspraken maken over de onderwerpen waarover te onderhandelen valt. Betrokkenen wijzen erop dat de gesprekken bij de informateur niet te lang mogen duren, maar ook niet te snel mogen gaan. Zelf zei Tjeenk Willink gisteren "niets te zien in eindeloze gesprekken". Tegelijkertijd realiseert hij zich dat D66 enige tijd nodig heeft om " eervol" een weg terug naar het kabinet te vinden.

Touwtrekken over de wensen van D66

Diverse deskundigen in en rondom de Tweede-Kamerfractie van de PvdA hebben de afgelopen dagen gekeken naar onderdelen van het regeerakkoord waarover nadere afspraken te maken zouden zijn. Het betreft onder meer het referendum, het kiesstelsel en de benoeming van burgemeesters. Binnen de VVD-fractie bestaat bereidheid hieraan mee te werken, zolang het regeerakkoord als zodanig niet wordt 'opengebroken'. De VVD zou hooguit willen toezeggen dat deze onderdelen van staatkundige vernieuwing "iets sneller en enthousiaster worden bekeken dan al was afgesproken", aldus een vooraanstaand lid van de VVD-fractie.

Over indiening van een nieuw referendumvoorstel bestond gisteren verwarring tussen de PvdA en VVD. Binnen de PvdA-fractie wordt gedacht aan een voorstel om het correctief referendum bij gewone wet te regelen. Strikt juridisch bekeken zou dit referendum geen bindend karakter kunnen hebben, doordat het niet in de grondwet is verankerd, zoals vorige week de bedoeling was bij het verworpen voorstel. Maar in de praktijk zou het wel als bindend kunnen uitwerken, doordat burgers worden gedwongen drie drempels te nemen voordat zo'n referendum een geldige uitspraak zou kunnen opleveren: eerst 40.000 en 600.000 handtekeningen verzamelen en vervolgens de steun krijgen van 30 procent van alle kiesgerechtigden. Als deze hoge drempels eenmaal zijn gehaald, zouden overheden de uitslag van een referendum moeilijk naast zich kunnen neerleggen, zo luidt de redenering in PvdA-kring.

Bij de VVD bestond gisteren de indruk dat de PvdA deze vorm van 'raadplegend referendum' mogelijk wil maken in de aanloop tot besluiten van parlement, provinciebesturen en gemeenteraden. PvdA'ers onderstrepen dat dit niet de bedoeling is. Ook deze raadplegende vorm van referendum kan pas achteraf worden gehouden - als een 'consultatief correctief referendum'.

Over herziening van het kiesstelsel, eveneens een oude wens van D66, is vorig jaar in het regeerakkoord slechts één alinea opgenomen. Hierin wordt de intentie uitgesproken dat in deze kabinetsperiode nader zal worden gekeken naar "enige versterking van het regionale element en de herkenbaarheid van personen bij de Tweede- Kamerverkiezingen".

Eind september heeft het tweede paarse kabinet vijf voorstellen gepresenteerd, waaronder het verlenen van drie stemmen aan kiezers, zodat zij hun voorkeuren kunnen verdelen over meer personen en lijsten. Ook is de mogelijkheid geopperd de 150 leden van de Tweede Kamer deels via nationale en deels via regionale lijsten te laten kiezen. Adviesorganen hebben inmiddels afwijzend gereageerd op deze voorstellen. De verdere ontwikkeling van de plannen "verkeert nog in de boezem van het kabinet", aldus een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken. VVD-fractieleden zeggen bereid te zijn met de PvdA en D66 het gesprek te openen over nadere uitwerking van de plannen.

De gekozen burgemeester is, naast het correctief referendum, het gevoeligste onderdeel van de bestuurlijke vernieuwing die D66 nastreeft. Weliswaar liggen bij de Tweede Kamer twee wetsvoorstellen om de gekozen burgemeester stapsgewijs dichterbij te brengen: één over versterking van de rol van gemeenteraden bij benoeming van burgemeesters en één over het organiseren van raadplegende referenda over kandidaat-burgemeesters. De Kamer zou kunnen besluiten meer vaart te zetten achter de behandeling van deze voorstellen. Maar intussen is bij D66 argwaan gerezen over de houdbaarheid van haar belangrijkste eis: verwijdering van de Kroonbenoeming van burgemeesters uit de grondwet. In de gisteren gekozen Eerste Kamer beschikt de paarse coalitie slechts over de kleinst mogelijke meerderheid van 38 zetels. D66 wil spijkerharde garanties van de VVD dat de grondwetsherziening in de senaat niet al in eerste lezing weer problemen geeft met VVD-senatoren die zich onttrekken aan coalitieafspraken, zoals vorige week bij het referendum is gebeurd. De uitslag van de senaatsverkiezing, gisteren, heeft de kans verkleind dat PvdA en VVD samen een coalitie vormen wanneer de verzoenende gesprekken met D66 zouden mislukken. In de Eerste Kamer blijven zij, met bij elkaar 34 zetels, ruimschoots onder de vereiste meerderheid. Drie commissies van de Eerste Kamer hebben gisteren voorgesteld dat zij geen uitspraak doen over drie 'controversiële' voorstellen van het nu demissionaire kabinet: over Twentestad, een nieuwe regeling voor de OV-studentenkaart en een milieuwet. De fractievoorzitters van de senaat nemen volgende week een besluit over het doorschuiven van de behandeling van deze voorstellen.

Burgemeester Stekelenburg van Tilburg, wiens naam met regelmaat circuleert als mogelijk toekomstig PvdA-leider, zegt deze week in het weekblad Vrij Nederland dat zijn partij wat hem betreft de paarse samenwerking kan opzeggen en zich moet uitspreken voor een coalitie met het CDA en GroenLinks.

( a d v e r t e n t i e s )