Bioscoopagenda Nederland
www.bios.nl

De schriftjes van Beethoven

Door BIANCA STIGTER
De laatste tien jaar van zijn leven was componist Ludwig von Beethoven zo doof dat mensen die iets tegen hem wilden zeggen dat moesten opschrijven in een schriftje. De bewaard gebleven Konversationshefte van Beethoven vormen het uitgangspunt van Zyklus von Kleinigkeiten, de eerste lange film van de Belgische Ana Torfs die op het Filmfestival Rotterdam al te zien was en nu door het Filmmuseum een week lang vertoond wordt.

In de film zijn woord en beeld van elkaar gescheiden. We horen fragmenten uit de schriftjes en we kijken in zwart-wit naar niet acterende acteurs die in verschillende tijdloze, sobere decors eten, drinken of voor zich uit staren. Beethoven krijgen we niet te zien, de acteurs zijn een neef, een dokter, een secretaris en andere personages uit de omgeving van de componist. De componist komt ook niet aan het woord, hij kon op geschreven vragen sprekend antwoord geven en zijn handschrift komt dan ook nauwelijks voor in de Konversationshefte.Soms krijgen we tussen de scènes door wel een opmerking van hem te zien, zoals 'Waartoe dient de middelmatigheid?'Af en toe hoor je in de film stukken uit Beethovens late vioolconcerten. Soms krijgt een simpel geluid als het neerzetten van een glas of het ruisen van de wind de volle aandacht. Door het spaarzame gebruik van zulke geluiden is horen voor even geen gegeven maar een genot. Beethoven heeft na 1818 nog veel gecomponeerd. Die wetenschap laat Torfs contrasteren met de inhoud van de Konversationshefte. De voorgelezen fragmenten gaan over soep, over het vinden van een bekwame huishoudster, over ziekte, over een neef die niet wil deugen. Torfs verbaast zich over het gewone in het leven van de grote componist, als een kind dat beseft dat ook een koning naar de wc moet. Ze durft er geen verband tussen te leggen, zoals Milos Forman zo jolig deed in Amadeus door het gekijf van de schoonmoeder van Mozart in een aria te laten overgaan. Torfs houdt het op verwondering, al ontstaat door de herhaling van al die banaliteiten ook een soort meditatieve rust, die troost geeft.