NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Salman Rushdie hoort weer lawaai van de wereld

De nieuwe roman van de Britse schrijver Salman Rushdie gaat over liefde, popmuziek, en onzekere tijden. De lancering van het boek in Amerika is een volgende stap in zijn terugkeer naar de vrijheid.

Door onze redacteur SJOERD DE JONG

NEW YORK, 12 APRIL. Daar is hij dan. Na een half uur wachten verschijnt, aan het begin van de oprit, de schrijver over wie imam Khomeiny tien jaar geleden het doodvonnis uitsprak. Lopend, en glimlachend. Geen politiewagens, geen sirenes, geen mannen in zwart pak met oordopjes. Salman Rushdie komt aanwandelen als een leraar op weg naar school.

In werkelijkheid is hij op weg naar een ontmoeting met journalisten uit een dozijn landen, om te praten over The Ground Beneath Her Feet (De grond onder haar voeten), zijn nieuwe, 575 pagina's dikke roman die morgen officieel verschijnt. De plaats van de ontmoeting, afgelopen zaterdag, blijft op verzoek van Rushdie nog even geheim, maar een vage indicatie - 'ergens buiten New York' - kan geen kwaad. In de omgeving heerst de pastorale rust van small town USA. Vogels tjilpen, een enkele auto glijdt voorbij, en de hemel boven de heuvels is stralendblauw. De lancering van de nieuwe Rushdie begint niet met trompetgeschal, maar eerder als een zondagse pianorecital.

,,Ik wilde een boek schrijven over liefde'', zegt de recent hertrouwde Rushdie, wanneer het gezelschap zich heeft geïnstalleerd in een bovenzaaltje van het pand. ,,Tijdens mijn ondergrondse leven merkte ik dat liefde de enige kracht was waarop ik kon bouwen. De roman is gegroeid uit wat mij gebeurde de laatste tien jaar.'' Pas de laatste jaren komt Rushdie uit zijn noodgedwongen isolement na de fatwa die Khomeiny over hem uitsprak wegens godslastering in zijn roman The Satanic Verses (,,een boek dat eigenlijk meer gaat over Aziaten in Engeland dan over de islam'', zegt Rushdie nu).

Na de media blitz over het nieuwe boek, dat in Nederland en België in weerwil van een embargo begin april al in boekwinkels lag, en na de geheimzinnigheid over de locatie, is de ontmoeting met Rushdie een aangename anticlimax. Hij schudt handen, prikt een vorkje mee aan de pastalunch, en praat ongedwongen mee over literatuur, muziek en voetbal. ,,De Engelsen mogen blij zijn dat voetbal niet populair is in Amerika. Je moet er niet aan denken wat die arme hooligans zou overkomen bij een uitwedstrijd in The Bronx.''

Maar zodra Rushdie over zijn roman begint, blijkt de arcadische sfeer schijn. Intens en uitvoerig gaat de 51-jarige schrijver in op The Ground Beneath Her Feet, eerst in een symposium met de voltallige pers, daarna in tweegesprekken. Popmuziek en mythologie komen aan de orde, de fatwa, Iran, en Rushdie's geleidelijke terugkeer uit het leven ondergronds. ,,Het boek gaat over disoriëntatie, het wegvallen van vaste grond onder je voeten. Dat heeft te maken met mijn eigen ervaringen, en die waren lang niet altijd prettig. Daarom wilde ik het boek óók zo grappig mogelijk maken. Je kunt je niet zeshonderd pagina's lang in je eigen misère wentelen.''

Liefde en muziek spelen hoofdrollen in de roman, twee krachten die mensen kunnen helpen hun oriëntatie te herwinnen. ,,Rock and roll is de nieuwe culturele wereldtaal'', zegt Rushdie. ,,Zelfs in Bombay begrepen we wat Elvis wilde zeggen, alsof hij om de hoek woonde.'' Popmuziek laat volgens Rushdie zien hoe vaag de grens is geworden tussen hoge en populaire cultuur. ,,Er zit veel rotzooi tussen, maar op zijn best biedt pop, bij Elvis of Bob Dylan, een manier om de wereld opnieuw te zien. Zoals alle grote kunst.''

Ook buiten Rushdie's fictie grijpen rock en literatuur nu in elkaar. Een tekst uit The Ground Beneath Her Feet is op muziek gezet door U2 en zal te horen zijn op hun nieuwe album, dat in september wordt verwacht. Rushdie koestert zijn vriendschap met de Ierse rockers, die hem in 1993 een keer op het podium haalden in het Londense Wembley Stadion, maar zegt blij te zijn dat het album ruim na het boek op de markt komt. Grijnzend: ,,Ik zou niet willen dat mijn boek gezien wordt als een bijproduct van een U2-album. Bono en zijn jongens mogen hun moment straks hebben. Dit is het mijne.''

Bij de presentatie in New York morgen zal Rushdie zelf een passage voorlezen, zijn eerste openlijk aangekondigde optreden in de VS sinds de fatwa. Dat doodvonnis is intussen nog steeds niet ingetrokken, al herhaalde president Khatami in september dat Iran op geen enkele manier het leven van de schrijver van The Satanic Verses daadwerkelijk in gevaar zal brengen.

Volgens Rushdie is het steeds duidelijker dat de aanslagen en serieuze dreigementen in het verleden afkomstig waren van de Iraanse inlichtingendienst. ,,Mensen zeiden me dat ik vooral bang moest zijn voor crazy individuals, maar er is nog nooit bewezen dat zulke gekken of premiejagers echt achter me aanzaten.'' De moord op zijn Japanse vertaler in 1991 en de aanslag op zijn Noorse uitgever twee jaar later waren juist ,,zorgvuldig voorbereid door mensen gerelateerd aan het Iraanse regime.''

Uit de huidige opstelling van de Iraanse regering put Rushdie hoop dat die periode nu is afgesloten. ,,Ze beseffen dat hun internationale prestige in het geding is. Het zou ontzettend gnant zijn voor de Iraanse regering als mij nu iets overkwam.'' Een goed teken vindt Rushdie ook de aanhouding van enkele agenten van de geheime dienst op verdenking van betrokkenheid bij de moorden op schrijvers in Iran. ,,De regering begint de geheime dienst kennelijk onder controle te krijgen.'' Dat neemt niet weg, dat hij beducht blijft voor islamitische splintergroepen en ,,paramilitaire groepen die in contact staan met de religieuze autoriteiten in Iran''.

Zijn persoonlijke beveiliging is aangepast aan de nieuwe omstandigheden, zegt Rushdie. Een kordon lijfwachten ontbreekt bij zijn optreden buiten New York, tot zijn grote vreugde. ,,Politici vinden zoiets misschien glamour hebben, ik niet. Ik ben een schrijver. Ik wil uitgaan, in bars hangen, met mensen praten. Ik wil het lawaai van de wereld horen.''

Salman Rushdie: The Ground Beneath Her (Uitg. Jonathan Cape); De grond onder haar voeten (Uitg. Contact)

NRC Webpagina's
12 APRIL 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.