In: Kriterion, Amsterdam

Een feest voor kleine mensen

Door HANS BEEREKAMP
Na een reeks maatschappijkritische documentaires als In naam der wet en Waar de ratten koning zijn, wilde Barbara den Uyl eens een 'leuke film' maken, die de nadruk legt op bewonderenswaardige eigenschappen van mensen.

Het onderwerp van Klein voor altijd leende zich uitstekend voor die doelstelling: hoe blijven 'kleine mensen' (de correcte term voor wat vroeger 'dwergen' of 'lilliputters' heette) overeind in een samenleving die bijna per definitie op hen neerkijkt? Voorzover ze niet te maken krijgen met spotzucht of openlijke nieuwsgierigheid, hebben kleine mensen alleen al last van het problematische oogcontact met anderen.

Een bekende anecdote uit de filmgeschiedenis betreft de opnamen van de scène met de Munchkins voor The Wizard of Oz (1939). De samenkomst van honderden kleine figuranten leidde tot een euforisch gevoel van herkenning en een legendarisch feest, volgens de annalen zelfs een orgie, zoals Hollywood nog zelden had meegemaakt.

De door Den Uyl gefilmde bijeenkomst van de Vereniging van Kleine Mensen op het eiland Tiengemeten heeft weinig van een orgie, maar dit is Holland, en er wordt wel gedanst en genoten van het gezelschap. In de aanloop naar dit deel van de documentaire wordt een ruim dozijn hoofdpersonen geïntroduceerd, en dat is veel voor een film van 65 minuten. In standaard-televisiestijl worden de meeste personages buiten beeld geïnterviewd, terwijl ze in beeld alledaagse handelingen verrichten: eten, fietsen, winkelen met een opstapje aan de kar. Den Uyl verzuimt haar personages namen te geven, zodat ze anoniem blijven, letterlijk en figuurlijk. Duidelijk wordt dat kleine mensen net zo non-conformistisch, seksueel gretig, artistiek begaafd, balsturig of kleinburgerlijk kunnen zijn als iedereen. Reliëf krijgen alleen een operazangeres en een bokkige tienerdochter in gesprek met een onthutsend in de groeimogelijkheden van haar kind teleurgestelde moeder.

Het is aardig, al zou ik het niet in eerste instantie 'leuk' noemen, met die twaalf of dertien mensen kennis te maken, maar jammer dat het contact zo oppervlakkig blijft. Over het gezin met twee kinderen, van wie de ouders soms voor Erwin Olaf poseren en sommige andere vormen van optreden weigeren, had ik meer willen weten dan de film vertelt. De vormgeving van Klein voor altijd onderscheidt zich zelden of nooit van een gewoon televisieprogramma, en een uitbreng in de bioscoop lijkt dan ook nauwelijks zinvol.