NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Op de wereldmarkt wordt niet voor dierenwelzijn betaald

Volgens boerenvoorman Gerard Doornbos wordt de onderhandelingsinzet van de Nederlandse delegatie bij de lanbouwonderhandelingen in Brussel deze week volledig gedomineerd de bezuigingsdoelstelling van het kabinet. Dat verdraagt zich slecht met wat Nederland zich zoal ten doel stelt op landbouwgebied. Een goed milieu bijvoorbeeld, of dierenwelzijn. We dreigen ons bovendien een oor te laten aannaaien door de Fransen.

Door Bram Pols

Hij voelde zich twee weken geleden duidelijk in zijn wiek geschoten, toen minister Zalm (Financiën) voor de radio zei niet te kunnen accepteren dat de hele landbouwsector 'als het ware in de Bijstand zit'. Gerard Doornbos, voorzitter van de land- en tuinbouworganisatie LTO Nederland heeft er aan de vooravond van de Brusselse onderhandelingen over Agenda 2000, waarin de Europese Commissie de contouren voor een nieuw gemeenschappelijk landbouwbeleid voor de jaren 2000 tot 2006 aangeeft, weinig vertrouwen in. De Europese koepelorganisatie COPA, waar Doornbos een zetel in het presidium bekleedt, demonstreert met zo'n 30.000 boeren tegen die voornemens. ,,Wij doen loyaal mee,'' zegt Doornbos. De Nederlandse delegatie zal echter niet zo massaal zijn als die van de Fransen of de Duitsers. ,,Wij zijn als LTO heel anders aan gaan kijken tegen het instrument 'demonstratie'. Als je merkt dat boeren daar zelf terughoudend mee worden moet je daar rekening mee houden. De boerendemonstraties van de afgelopen jaren hier in Nederland hebben er zoetjes toe geleid dat men zich is gaan afvragen wat daarvan nou het effect is geweest. We hebben de les geleerd dat het zich tegen je kan keren. Dat heeft met name in de varkenshouderij gespeeld.''

Doornbos heeft geen hoge pet op van hetgeen minister Apotheker (Landbouw, Natuurbehoud en Visserij) in Brussel naar voren gaat brengen. Hij vreest dat de minister in de tang zit van Financiën. ,,Zalm op zijn beurt geeft geen blijk van erg veel inzicht in wat er werkelijk gaande is. Hij heeft het beeld nog eens versterkt dat hij maar naar één ding kijkt en dat is de bezuinigingsdoelstelling uit het regeerakkoord.''

,,Apotheker heeft klaarblijkelijk geen grip meer op het dossier. Lees zijn beleidsnotitie over wat centraal zou moeten staan in het beleid. Daar wordt ingezet op de kwaliteit van het platteland als hoofdpunt van beleid en daaraan wordt de kwaliteit van de landbouwproductie gekoppeld. We moeten dus weg van het zoveel mogelijk produceren tegen een zo laag mogelijke kostprijs, en volop gaan werken aan een landbouw die zoveel mogelijk rekening houdt met de omgeving, de gevolgen van de productie op die omgeving en de kwaliteit van het productieproces. Dan kom je vervolgens op thema's als diergezondheid, dierenwelzijn, milieu, landschap en natuur.

,,Leg dat nou 's naast de opmerking van Zalm dat de Nederlandse landbouw ongesubsidieerd voor wereldmarktprijzen moet produceren. Dan is het verhaal van Apotheker totaal verlaten. Want als je voor wereldmarktprijzen wilt werken, ga je dus ook wereldmarktkwaliteit leveren. Dat kan niet anders. Maar aan Nederlandse én Europese producten worden eisen gesteld, waaraan wereldmarktproducten helemaal niet hoeven te voldoen.

,,Neem groeibevorderaars. Het gebruik daarvan is in Nederland verboden. Groeihormonen zijn hier helemaal 'not done', maar in allerlei andere landen volstrekt gelegaliseerd. De wetgeving op het gebied van ruimtelijke ordening in Nederland geeft geen enkele ruimte voor het snel doorvoeren van grootschalige productie. Daar hebben we natuurlijk ook een belang bij, maar elders in de wereld geldt dat niet. Wil je voor de wereldmarkt produceren, dan geldt zoveel mogelijk productie voor de laagst mogelijke kostprijs. Dat is het enige criterium. Dat is nou precies wat de Europese Gemeenschap niet wil.'' Wat betekent dat voor de onderhandelingen in Brussel?

,,Wij maken ons daar grote zorgen over. Dat Zalm roept dat-ie vast houdt aan de 1,3 miljard gulden bezuinigingen uit het regeerakkoord is volstrekt logisch. Maar dan zou je van de andere ministers verwachten dat die tegen deze achtergrond creatief gaan kijken naar hun eigen doelstellingen. Kunnen die twee misschien met elkaar in overeenstemming worden gebracht? Die creativiteit bespeur ik nergens.

,,Wat vervolgens gebeurt is dat allerlei plannen van andere landen klakkeloos worden omarmd als die ook maar even lijken bij te dragen aan onze bezuinigingsdoelstelling. Neem het recente voorstel van de Fransen. De inkomenspremies, die in de plaats komen van de prijsondersteuning zouden degressief gemaakt moeten worden. Dat betekent dat ze in de loop der jaren steeds lager worden. Apotheker noemde dat plan onmiddellijk 'bespreekbaar'. Terwijl toch helder is waarom Frankrijk dat voorstelt. Ze gaan er in dat voorstel nog wel op achteruit, maar niet zo hard als in het Commissievoorstel. Zij zijn netto-ontvanger en willen dat zo lang mogelijk in stand houden.'' ,,Die Fransen zetten heel hard in op hun netto-ontvangerspositie. Kijk je naar sommige producten dan zie je bijvoorbeeld dat de Fransen 20 procent van het Europese rundvlees produceren, maar 28 procent van de premies daarvoor incasseren. Nederland produceert ruim vijf procent van het Europese rundvlees, maar ontvangt minder dan één procent van die premies.

,,Bij de vorige herziening van het landbouwbeleid heeft Nederland zwak geopereerd. Zonder te overdrijven: sedert dat moment is de helft van de gespecialiseerde rundvleesproducenten in Nederland failliet gegaan. De andere helft bestaat nog, maar maakt een zeer lastige tijd door. En uitgerekend die groep hangt nu een inkomensdaling van 22.000 gulden per jaar boven het hoofd volgens de plannen van de Commissie. En dan zegt Zalm dat ze niet zo moeten overdrijven. Leg dat die mensen maar eens uit.''

Hoe zit het met de andere sectoren?

,,Laat ik vooropstellen dat er voordurend wordt gegoocheld met een cijfer van het Landbouweconomisch instituut [LEI-DLO], dat stelt dat de plannen in de land- en tuinbouw tot een gemiddelde inkomensdaling van 7 procent leiden. Dat noem ik misleidend. Dat cijfer heeft inderdaad betrekking op het geheel van de land- en tuinbouw, terwijl maar veertig procent van de sector door deze voorstellen wordt geraakt.

,,Dus laten we naar die groepen kijken waar het hier werkelijk om gaat. Bij graanboeren leiden de plannen - volgens de LEI-berekeningen - tot een inkomensdaling van gemiddeld 7.000 gulden per bedrijf, in de fabrieksaardappelteelt tot zo'n 14.000 gulden en bij melkveehouders zo'n 15. 000 gulden, terwijl die gespecialiseerde rundvleesmesters zo'n 22.000 om hun oren krijgen. Let wel: dat zijn gemiddelden.

Wat moet Apotheker in Brussel doen?

,,Met voorstellen komen die leiden tot datgene wat Nederland zelf heeft uitgesproken. Dus in de eerste plaats zwaar inzetten op die netto- betalingspositie. Dat moet niet worden aangepakt aan de kant van de uitgaven, maar aan de bijdragenzijde. Je moet een 'netto-begrenzer' hebben, zoals het Verenigd Koninkrijk die heeft. Je bent netto-betaler omdat je teveel aan de pot meebetaalt, niet omdat de pot verkeerd wordt besteed. Je moet beginnen met eerlijk bij te dragen aan datgene wat je er voor terug krijgt.

,,De zogeheten 'cofinanciering' van de inkomenssteun - dus Brussel betaalt het grootste deel van de inkomenssteun, de lidstaten een veel kleiner deel - is veel beter dan die degressiviteit. Maar cofinanciering gaat met name de Fransen veel geld kosten, terwijl die Zalm geld oplevert. Belangrijk voordeel is bovendien dat je dan zelf als minister zijnde per regio kan kijken hoe je de productie wil verbeteren. Je kunt zodoende de 'goede landbouwpraktijk' stimuleren.

,,Het argument van de Fransen dat dit alles leidt tot renationalisatie staat haaks op de waarheid. Juist de door hun gewilde degressiviteit leidt daartoe. De besparing uit degressie wordt immers gewoon teruggesluisd naar de lidstaten, ongeclausuleerd. De Fransen willen daarmee op nationaal niveau hun 'Loi d'Oriëntation' gaan financieren, waarmee het platteland structuur moet worden gegeven. Dat is een volledig nationale aangelegenheid, geheel buiten Brussel om. Dat noem ik pas renationalisatie. Terwijl bij cofinanciering Brussel globale voorwaarden blijft stellen aan de besteding van het geld.'' Wat vindt u dat er zou moeten gebeuren?

,,Laten we eens kijken naar de oorspronkelijke plannen van Agenda 2000, die in juli '97 naar buiten kwamen. Het doel was voor verschillende producten het prijsverschil tussen het Europese en het wereldniveau te verkleinen, zodat voortaan Europese producten - zonder handelsverstorend instrumentarium - kunnen worden afgezet op de wereldmarkt. Dat is de richting die de Wereldhandelsorganisatie op wil. Dus een afbouw van exportrestituties. De voostellen van nu zijn gebaseerd op de feiten van toen, maar er is intussen wel iets veranderd in de wereld. Ik wijs maar even op de bijgestelde economische groeicijfers. En wat te zeggen van de economische crises in Azië en Rusland. De wereldmarkt zit in '99 op een heel ander prijsniveau. Met name wat granen betreft is de wereldmarktprijs minstens 35 procent lager dan wat-ie was toen de Commissie z'n analyse maakte.

,,Het Comité van Graanhandelaren in Nederland - een club die bekend staat wegens zijn liberale ideeën - zegt op dit moment samen met de producenten dat prijsverlaging geen enkele zin heeft. Je duwt dan de wereldmarkt voor je uit naar beneden. Als er geen afzet meer is helpt ook prijsverlaging niet meer. Dat geldt in meer of mindere mate voor de andere producten waarvoor de hervorming geldt.

,,Ik heb dus tegen Apotheker, maar ook tegen landbouwcommissaris Fischler gezegd, dat het veel verstandiger zou zijn in de eerstkomende jaren minder vergaand in te zetten op alleen maar prijsdaling. Daarmee is de route niet veranderd, maar het tijdpad. Probeer intussen méér te doen aan productiebeheersing. Als de markt zich herstelt kun je verdere stappen doen. Er heeft een Duitse optie gelegen die zei dat je in plaats van twintig procent prijsdaling tien procent zou moeten kiezen en tegelijkertijd het braakleggen van land meer zou moeten stimuleren. Dat komt voor de boeren beter uit, maar ook voor het overheidsbudget.''

,,De briljante vondst van het kabinet is nu dat je een aantal hervormingen maar helemaal voor je uit moet schuiven, want dan wordt het doel van de nulgroei gehandhaafd. Maar is er ooit iemand op het geweldige idee gekomen dat het niet alles of niets hoeft te zijn? Maar dat je ook - om die budgettaire doelstelling te dienen - een deel kunt realiseren. Je zou de zuivel vooruit kunnen schuiven. Maar je kunt die hervorming ook in een ander tijdsschema zetten. Je kunt ook andere percentages en andere instrumenten inzetten. Dat zou allemaal hetzelfde doel kunnen dienen, terwijl iedereen er beter mee af is. ''

NRC Webpagina's
23 FEBRUARI 1999