NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Waarnemers bedreigd en geslagen

Serviërs Kosovo bewapenen zich

Kosovo wordt de komende weken extreem gevaarlijk. De Serviërs bewapenen zich massaal. Als er in Rambouillet een akkoord komt, zullen ze zich tegen die 'uitverkoop' verzetten. En ook het UÇK maakt zich op voor verzet als in Rambouillet het einddoel van de onafhankelijkheid niet in het akkoord terecht komt.

Door onze redacteur PETRA DE KONING

PRISTINA, 22 FEBR. Servische mannen melden zich zaterdagochtend vroeg bij de kazernes in Kosovo. Legertrucks met wapens en munitie rijden dorpen in en stoppen op de markt of aan de kant van de weg, waar militairen de spullen uitdelen aan Servische burgers. OVSE-waarnemers trekken zich terug in hun kantoren. En in cafés in Pristina, de hoofdstad van Kosovo, vieren Albanese studenten feest. Omdat de NAVO komt. Misschien om de Serviërs te bombarderen - als die weigeren vóór zaterdagmiddag twaalf uur een akkoord te sluiten met de Albanezen van Kosovo. Of om Servische politie-eenheden Kosovo uit te drijven en de Albanezen te beschermen als er wél een vredesakkoord komt.

Maar om twaalf uur gebeurt er niets. De NAVO dreigde Servische doelen aan te vallen als de regering in Belgrado op dat tijdstip nog steeds een akkoord met de Albanezen blokkeerde, na twee weken onderhandelingen in Rambouillet. Van uitstel kon geen sprake zijn, had de Amerikaanse president Clinton vrijdag nog gezegd. Maar na twaalf uur zaterdagmiddag gaan de onderhandelingen gewoon door, de Servische delegatie accepteert niet dat de NAVO in Kosovo gaat toezien op het akkoord. 's Avonds wordt in Rambouillet bekendgemaakt dat het ultimatum is uitgesteld tot dinsdagmiddag drie uur.

Albanese dorpen rond Podujevo, een stad in het noorden van Kosovo, worden zaterdagochtend zwaar beschoten. De dorpen liggen in gebied dat wordt beheerst door het Kosovo bevrijdingsleger UÇK. De belangrijkste weg van Belgrado naar Pristina loopt daarlangs, en over deze weg komen sinds vrijdag extra militairen en politie-eenheden uit andere delen van Servië naar Kosovo. In het dorp Leposavic, zo'n zestig kilometer ten noordwesten van Pristina, demonstreren zaterdag honderdvijftig Servische burgers voor het lokale OVSE-kantoor. Ze schreeuwen en dreigen. De waarnemers vluchten. Ook in andere dorpen en steden van Kosovo worden OVSE-waarnemers door Serviërs uitgescholden of weggejaagd, twee van hen kregen een pak slaag van Servische politiemannen. De Nederlandse waarnemer Albert Buisman zit in de stad Gnjilane, in het westen van Kosovo. Tot nu toe was het daar zo rustig dat het bijna saai werd voor de OVSE-waarnemers. Zaterdagochtend zien twee waarnemers van zijn kantoor dat geweren worden uitgedeeld aan Servische burgers. Militairen houden de waarnemers op afstand, ze nemen hun papieren en plattegrond in beslag. Andere waarnemers van zijn kantoor worden bedreigd door inwoners van een Servisch dorp. Buisman, een dag later: ,,We hadden daar niks te zoeken, riepen ze. Er zou ons wat overkomen als we er nog eens kwamen. We hebben nog niet geprobeerd of ze zich aan dat voornemen gaan houden.''

Buisman zag ook dat Servische burgers wapens ophaalden bij het poltiebureau in het centrum van de stad. ,,Ik heb maar niet te lang staan kijken. Ik was op weg om m'n bagage naar ons kantoor te brengen, voor het geval we opeens wegmoesten.''

Waarnemers van de afdeling Inlichtingen op het OVSE-hoofdkantoor in Pristina gaan ervan uit dat er de komende weken ernstige problemen zullen ontstaan in Kosovo, óók als er morgenmiddag een vredesakkoord wordt gesloten tussen Albanezen en Serviërs. In Frankrijk wordt nu gewerkt aan het plan dat militairen niet door de NAVO naar Kosovo worden gestuurd, maar door bijvoorbeeld de Verenigde Naties. Voor de Joegoslavische president Milosevic misschien een acceptabel voorstel. Maar, volgens de OVSE-waarnemers van de afdeling Inlichtingen, níet voor de meer dan honderdduizend Serviërs in Kosovo zelf. Die vinden al jaren dat de regering in Belgrado te weinig voor hen doet. Als Milosevic nu een akkoord tekent waarin Albanezen autonomie wordt toegezegd, geeft hij Kosovo weg, vinden ze. In cafés en op straat zeggen Serviërs dat ze zich nog liever doodvechten dan 'hun' land laten bezetten door buitenlandse militairen.

De OVSE-waarnemers denken dat de meeste Serviërs in Kosovo zich nu heldhaftiger voordoen dan ze uiteindelijk zullen zijn. Maar de afdeling Inlichtingen heeft serieuze aanwijzingen dat groepen radicale Serviërs, ook in andere delen van Servië, acties voorbereiden. Tegen de Albanese bevolking, én tegen de ongewapende OVSE-waarnemers. De OVSE verwacht dat er ook UÇK- eenheden en Albanese burgers zullen zijn die zich niet neerleggen bij een vredesovereenkomst. Vooral de komende weken, als de buitenlandse troepen in het geval er een akkoord komt nog bezig zijn zich in Kosovo te vestigen, worden volgens de OVSE daardoor extreem gevaarlijk voor inwoners van Kosovo en voor de waarnemers. Het plan is nu dat de waarnemers zich na een akkoord uit de dorpen terugtrekken. In de vijf regionale centra van de OVSE in Kosovo zullen ze wachten op de internationale vredesmacht. De eerste taak van die vredesmacht zal dan zijn de waarnemers te beschermen.

Op het UÇK-hoofdkwartier in een dorp bij Podujevo, Noord-Kosovo, bereiden UÇK-commandanten zich voor op een offensief van het Servische leger en speciale politie-eenheden als de onderhandelingen in Frankrijk voorbij zijn. Ze verwachten niet dat er een akkoord wordt gesloten. Niet alleen omdat de Serviërs misschien een overeenkomst weigeren. De commandanten kunnen zich ook niet voorstellen dat hun eigen delegatie akkoord zal gaan met minder dan onafhankelijkheid, of dat ze akkoord gaat met inlevering van de wapens door het UÇK, zoals de internationale gemeenschap nu van de Albanezen eist. En als hun leiders in Rambouillet daar wél mee akkoord gaan? De UCK- woordvoerder in de Podujevo-regio, Lirak Gelaj, glimlacht en zegt: ,,Dan worden ze hier misschien doodgeschoten. Omdat ze de Albanezen in Kosovo hebben verraden.'' Gelaj (26) is in Kosovo een bekend acteur. Voordat hij zich een half jaar geleden aansloot bij het UÇK trad hij op in theaters in Pristina, en speelde hij in films. Zijn laatste film heet 'Verzet, deel drie'. Gelaj was in die film UÇK-strijder. Die rol beviel hem wel.

Volgens Gelaj is het UÇK nu ook bezig met voorbereidingen voor aanvallen op Servische militaire doelen buiten Kosovo, in Belgrado bijvoorbeeld. ,,We wachten af. Maar als de NAVO niet aanvalt, en er is geen akkoord, dan doen we het zelf.''

NRC Webpagina's
22 FEBRUARI 1999