Bioscoopagenda Nederland
www.bios.nl

In: Kriterion, Amsterdam; Lantaren/Venster, Rotterdam; 't Hoogt, Utrecht; Cinemariënburg, Nijmegen

Hond wil geen mens worden

Door HANS BEEREKAMP
Een dichter telt tot zeven in het Mongools, opmaat van een gedicht dat 'zeven redenen om te sterven' bevat. Al in de openingsscène van State of Dogs, documentaire poëzie van de Belgische antropoloog-filmmaker Peter Brosens en de Mongoolse televisiejournalist Dorjkhandyn Turmunkh, begint de betovering van een volstrekt uniek soort film.

State of Dogs

We zien de stoffige en verwaaide leegte van Ulan Bator, een als gehucht vermomde metropool, waar 800.000 mensen en 120.000 honden wonen. Een lelijke, door de mensen gehate, door de overheid aangestelde hondenmepper maakt zijn geweer schoon. Van dichtbij schiet hij de zwerfhonden een kogel door de kop, vervoert de kadavers naar de vuilnisbelt. Andere honden worden begraven, een onder elke jong aangeplante boom langs de nieuwe weg naar het vliegveld.

Een van de gedode honden, Baasar, ontpopt zich tot de verteller van de film, maar in beeld wordt elke hond Baasar. Zijn ziel zal reïncarneren in een mens, maar zweeft eerst nog een tijdje boven de smerige, van god verlaten stad. Hij herinnert zich zijn jeugd op de steppe, als kameraad van een nomandenfamilie. Wil hij wel een mens worden? We zien een jonge zwangere vrouw, zijn potentiële nieuwe moeder. De vrouw bevalt, de ziel verhuist, maar we krijgen iets heel anders te zien dan een geboorte: een slangenmeisje vertoont op een plateau kunsten die je ogen nauwelijks geloven. Haar bewegingen lijken op de inmiddels vertrouwd klinkende acrobatiek van de Mongoolse taal.

Brosens, die eerder in Mongolië de documentaire City of the Steppes draaide, maakte van State of Dogs, een schitterend gelukte, associatieve documentaire volgens een onverwacht procédé. Met zijn Mongoolse liaison Turmunkh, een Finse camera- en geluidscrew en een summier scenario verzamelde hij allerlei beelden en geluiden, die in de eindmontage werden gecomponeerd tot een niet-lineair verhaal. Als verbindende elementen gebruikte hij de Mongoolse vertelstem en muziek van onder meer Goebaidoelina en Schnittke. De productie van State of Dogs, tegen de verdrukking in met coproducenten uit België, Finland, Denemarken, Mongolië en Nederland, en financiering uit twintig bronnen, is een hoopgevend wonder, nu televisiemaatschappijen steeds meer gelijkvormigheid en uitgeschreven scenario's eisen van documentairemakers.

Een aangename ervaring leveren al die dode honden niet op, wel een verrijkende en uiteindelijk verheffende. De authenticiteit van Brosens' werkwijze maakt van State of Dogs wel degelijk een documentaire, een compositie van de werkelijkheid, die op papier onmogelijk bedacht kon worden.