Bioscoopagenda Nederland
www.bios.nl

,,Films reduceren prostitueés vaak tot clichés, zegt de Amerikaanse regisseur Lodge Kerrigan. Hij is in Rotterdam met 'Claire Dolan'.

Door MARK DUURSMA

Haar naam wekt associaties met literaire heldinnen uit de vorige eeuw. Claire Dolan had een Ierse zuster kunnen zijn van Emma Bovary en Anna Karenina, eenzaam vechtend tegen haar noodlot. Filmmaker Lodge Kerrigan (New York, 1964) vindt het een aardige associatie, maar het is niet de zijne. Zijn Claire Dolan is een illegale Ierse in hedendaags New York, die een schuld afbetaalt door te werken als call girl. De film toont haar transformatie: van het verloren evenwicht na het overlijden van haar moeder, via een mislukkende relatie en zwangerschap, tot de poging om elders een nieuw bestaan op te bouwen.

Lodge Kerrigan Foto Bas Czerwinski

Claire wordt gespeeld door de Engelse actrice Katrin Cartlidge, bekend uit Naked en Breaking the Waves. Mannen op zakenreis melden zich op haar antwoordapparaat, zij komt als Lucy naar hun hotelkamer. Cartlidge speelt de rol perfect en tegen elk cliché in, met getergde gelaatsuitdrukking en slungelig lichaam, behoedzaam en intelligent. Vele actrices gingen haar voor: Jane Fonda, Jodie Foster, Julia Roberts, Catherine Deneuve, Gong Li en Monique van de Ven; ooit speelden ze allemaal een hoer. Net als Richard Gere en Dustin Hoffman. Prostitutie is rijkelijk aanwezig in de filmgeschiedenis, en de liefde is wederzijds: betrokkenen spreken zelf over 'de hoer spelen' in plaats van 'een hoer zijn'.

Kerrigan: ,,Ik wilde een film maken over die ene vrouw, Claire Dolan, en niet over het verschijnsel prostitutie. Laat staan dat ik daar een moreel oordeel over uit wil spreken. Net zoals Clean, Shaven een film was over een man met schizofrenie, niet over schizofrenie als ziekte. Maar ja, helemaal scheiden kun je die dingen natuurlijk niet.''

Het idee voor Claire Dolan ontstond tijdens de montage van Clean, Shaven, Kerrigans confronterende debuutfilm uit 1993. Vanuit zijn kantoor aan Times Square zag Kerrigan zwangere prostituées, en hij was geschokt. ,,Na een tijdje wist ik waarom. We hebben vrouwen in twee categorieën gesplitst, de hoer en de madonna. Die twee uitersten horen niet samen te komen. Ik wilde een personage laten zien dat zich blijft prostitueren terwijl ze zwanger is, en toch geloofwaardig persoon blijft.''

Films reduceren prostitueés vaak tot clichés, vindt Kerrigan. Het afhankelijke vrouwtje met het gouden hart, wachtend op haar nobele redder; dat idee. Voor iemand die niet gelooft in film als 'slechts' amusement, die vindt dat elke film politiek is omdat er altijd bepaalde waarden worden bevestigd of uitgedaagd (en die zijn studie politieke filosofie afsloot met een scriptie over de dialectiek van Hegel); voor zo iemand zijn dat soort sprookjes niet alleen 'bullshit', maar zelfs gevaarlijk. ,,Vergelijk het met een stripclub, waar altijd wel één man zit te kijken met de heilige overtuiging dat die vrouw uitsluitend voor hem aan het strippen is. Films over prostitutie plaatsen het publiek vaak in de rol van die man: alsof de hoer zich alleen voor dat publiek helemaal blootgeeft. Onzin natuurlijk, prostitutie gaat juist over het scheppen van afstand tussen hoer en klant.

,,De klanten van Claire willen geen interactie, ze willen helemaal niet weten wie zij werkelijk is. Dat verstoort alleen maar het beeld dat ze van haar hebben. In die zin is betaalde seks niet meer dan veredelde masturbatie. Het is niet de seks die Claire opbreekt, maar haar verscheurdheid: enerzijds is ze een volledig mens, rouwend om haar overleden moeder, anderzijds een soort pop die uitsluitend op de buitenkant wordt beoordeeld.''

Eenmaal aangekomen bij 'de buitenkant', ontsteekt Kerrigan in een tirade tegen onze tijd, waarin niet alleen produkten, maar ook mensen uitsluitend op hun uiterlijk worden beoordeeld. Claire Dolan verzet zich tegen die ontwikkeling door middel van superieure vormgeving, met een hoofdrol voor de koel-esthetisch gefilmde architectuur van de wereldstad. Tussen al die uiterlijke strengheid is Claire's eenzaamheid schrijnend.

Claire Dolan is een tot in alle details doordacht werk. Kerrigan: ,,Ik zie mezelf graag als een gedisciplineerde filmmaker. Ik probeer de structuur, de fotografie en de montage een weerspiegeling te laten zijn van de inhoud, de kern van de film. Alles moet geïntegreerd zijn, zonder losse eindjes. Toeval sluit ik zoveel mogelijk uit. Ik geloof niet in de mythe van de kunstenaar die de inspiratie zomaar krijgt aangereikt. Zo'n gift van God, dat vind ik toch zo arrogant! Ik ben een ambachtsman, geen kunstenaar. Ik probeer met goede mensen samen te werken en de goede keuzes te maken, that's all.''

'Claire Dolan' wordt op het IFFR vertoond op za 6 febr. 14u in Pathe 7. Vanaf 4 maart te zien in de filmtheaters.