Preken van apostels en profeten

Ruim tweehonderd lange speelfilms en documentaires en zo'n tweehonderdenvijftig korte films, videoproducties, installaties en CD- Roms op het programma, barst het 28ste International Filmfestival Rotterdam uit zijn voegen. Desoriëntatie dreigt voor zowel de incidentele als de doorgewinterde bezoeker. Een eerste willekeurige greep uit het programma.

Door HANS BEEREKAMP

ROTTERDAM, 27 JAN. Tegelijkertijd met de officiële openingsfilm, de Indonesische productie Leaf on a Pillow van regisseur Garin Nugroho in Pathé 1, zijn vanavond al negen andere lange films te zien in de zeven zalen van het bioscoopcomplex op het Schouwburgplein. Het is een uitdaging voor een publieksfestival als het Rotterdamse om accenten te leggen, in de programmering en in de begeleidende activiteiten, zodanig dat de bezoeker niet bij voorbaat de weg kwijtraakt. De structuur van het programma heeft langzamerhand een vorm gekregen die daarbij behulpzaam kan zijn. Houvast bieden bij voorbeeld de competitie om de VPRO Tiger Award (dertien eerste of tweede films, die als min of meer representatief beschouwd kunnen worden voor de geest van Rotterdam) en de drie Filmmakers in Focus, door festivaldirecteur Simon Field op basis van persoonlijke affiniteit geselecteerde, relatief onbekende auteurs van wie het volledige werk getoond wordt: het Siciliaanse duo Franco Maresco en Daniele Cipri, de Franse, in erotische drama's gespecialiseerde Catherine Breillat en de Iraniër Abdolfazl Jalili. De door Nederlandse filmjournalisten voorgedragen films in het programmaonderdeel Critics Choice zijn veelal geselecteerd omdat ze een relatief breed publiek aan zouden kunnen spreken en omdat ze voor het grootste deel nog geen Nederlandse bioscoopdistributie hebben verworven.

Robert Duvall als 'The Apostle'

Minder handig is de behoorlijk ruime categorie Hoofdprogramma (aangeduid met de afkorting MP in de programmakrant). Daar kan van alles onder vallen: hoogtepunten van de andere internationale festivals van het afgelopen jaar, nieuwe films van typische 'Rotterdam'-regisseurs en onderschatte juweeltjes die op geen enkele andere manier in Nederland te zien zullen zijn. Een goed voorbeeld van de laatste categorie is de door Robert Duvall geregisseerde film The Apostle, waarin hij zelf de hoofdrol speelt van een evangelist van de Pinkstergemeente in het zuiden van de Verenigde Staten. Duvall kreeg vorig jaar een Oscarnominatie als beste acteur voor die zinderende, genuanceerde vertolking, en de film was ook te zien in Cannes, maar distributeur UIP achtte The Apostle te 'moeilijk' voor een gewoon bioscooproulement in Nederland. Het enige excentrieke aan de film is het onderwerp, dat in Europa weinig pendanten kent, hoewel de Nederlandse debuutfilm van Lodewijk Crijns Jezus is een Palestijn anders doet vermoeden.

Hans Teeuwen als sektelid in Jezus is een Palestijn

Na zijn alom bekroonde eindexamenfilm Lap rouge, een fake- documentaire over twee merkwaardige broers en hun moeder op het Franse platteland, en zijn bijdrage aan de serie televisiedrama's Lolamoviola De baby en de bakfiets, werd met grote belangstelling uitgekeken naar de eerste echte bioscoopfilm van Crijns. Jezus is een Palestijn, die op dit festival meedingt naar een van de drie Tiger Awards, zou aanvankelijk als vijfde film deel uitmaken van de vorig jaar in Rotterdam gepresenteerde serie Route 2000 (De Poolse bruid en drie andere low-budget-films over Nederland aan het einde van het millennium), maar bleek te ambitieus voor dat formaat. Voor het eerst werkte Crijns met professionele acteurs en bediende hij zich van een niet meer op enige documentaire werkelijkheid gelijkende speelfilmvorm. De toon is satirisch en beschrijft aanvankelijk het dagelijks leven van een religieuze sekte op het Limburgse platteland, gestoken in oranje gewaden en overdadig voorzien van piercings. Een van de sekteleden, gespeeld door de als filmacteur debuterende cabaretier Hans Teeuwen, wordt door zijn materialistisch ingestelde zus (Kim van Kooten) meegenomen naar Amsterdam, omdat hun vader op sterven ligt. De patiënt (Peer Mascini) blijkt slechts een coma te simuleren, en wacht op de komst van de Messias, waarvan een profeet de landing voorspelt bovenop een flatgebouw in de Bijlmer, naast drie rode neonkruizen. Het maagdelijke sektelid wordt verliefd op het huisgenootje (Dijn Blom) van zijn zus, reden te meer om zich te verzetten tegen snelle euthanasie van zijn vader, want dan zou hij weer direct terug moeten naar de boerderij.

Net als in zijn eerdere korte en televisiefilms lijkt Crijns gefascineerd door de gekte van excentrieke marginalen. Nu hij echter de band met de werkelijkheid in de vorm van de film geheel doorgesneden heeft, struikelt Crijns over de overdaad. Neigt een satire over een goeroe, een pseudo-heiland en al te gretige euthanasie al naar het intrappen van open deuren, de baldadige hyperbolen doen de toeschouwer nog sneller afhaken. De film maakt een even potsierlijke indruk als de oud-ijzerhandel die Teeuwen in zijn gezicht gestoken heeft: mateloos, redeloos en maar zelden grappig. Er zijn veel films te zien op dit festival die geen maat weten te houden en daarom teleurstellen. De Joegoslavische rivalen Emir Kusturica en Goran Paskaljevic stonden in Venetië tegenover elkaar met respectievelijk Black Cat, White Cat en The Powder Keg (Bure baruta). De eerste film is een maar voortdenderende burleske zigeunerkomedie, de tweede een politieke allegorie over het door de oorlog en de internationale boycot verdwenen normbesef in het dagelijks leven van de inwoners van Belgrado. Wat mij betreft zijn beide films onaangename ervaringen, die doen verlangen naar een meer geserreerde aanpak.

Johnny Depp en Benicio del Toro in 'Fear and Loathing in Las Vegas'

Ook de verfilming door Terry Gilliam van Hunter S. Thompsons cultroman Fear and Loathing in Las Vegas werd in Cannes alom bekritiseerd omdat de mitraillade van extremiteiten van geen ophouden weet. In dit geval verdient Gilliam, de voormalige animator van het Monty Python-team die in films als Brazil en Twelve Monkeys ook al van een koortsachtig temperament getuigde, enige verdediging. Het gebrek aan maat in de door mescaline, LSD en talloze andere drugs geïnspireerde strapatsen van de twee psychedelische helden (Johnny Depp en Benicio del Toro) zou je auteur Thompson kunnen verwijten, niet de filmmaker die daar een passende visuele vormgeving voor ontwikkelde. Misschien is het verstandiger de filmconsumptie te beginnen met wat rustiger werk, zoals het tedere portret van de zoon van een aan drugs verslaafde moeder L'albero delle pere van de Italiaanse Francesca Archibugi of het verstilde, semi-autobiografische The May Lady van de Iraanse regisseuse Rakhshan Bani-Eternad of De stilte van haar landgenoot Mohsen Makhmalbaf. Als later in de week het slaaptekort en de filmoverdosis toeslaan, kan de festivalbezoeker altijd nog zwelgen in bij zijn gemoedstoestand passende, buiten de oevers tredende filmervaringen.

Informatie en reserveringen: tel 010 8909000. Website: http://www.iffrotterdam.nl.