NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

VIJFTIG JAAR Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Vandaag is de officiële verjaardag, maar het hele jaar heeft bol gestaan van toespraken en verklaringen, conferenties en concerten, manifestaties en campagnes. Veel reden voor een feest is er niet, zoals in deze krant de bijlage Profiel van vorige week nog eens in herinnering bracht. Een droevige reeks van grove schendingen is aan de orde van de dag: marteling en 'verdwijnen', doodseskaders en schijnprocessen en een scala aan vervolging van mensen wegens hun ras, geloof, politieke overtuiging, nationaliteit of etnische herkomst.

Toch is er een belangrijk winstpunt om bij stil te staan. De Universele Verklaring maakt duidelijk dat de rechten van de mens niet meer louter een interne aangelegenheid van de staat vormen. Zij zijn een legitieme reden voor bemoeienis over de nationale grenzen heen. Dat is een wezenlijke verandering in een internationaal bestel dat is gebaseerd op nationale soevereiniteit.

Het laatste bedrijf is juist in dit herdenkingsjaar ingeluid door de zaak-Pinochet in Groot-Brittannië. Dit land heeft een traditie van respect voor soevereine immuniteit als onmisbaar ingrediënt van de internationale betrekkingen. Des te veelzeggender is het dat de Britse law lords het beroep op onschendbaarheid van de oud-dictator hebben verworpen. Wat ook de uitkomst van de verdere procedure zal zijn, een keerpunt is het.

DE UNIVERSELE Verklaring zelf heeft het karakter van een beginselverklaring. Zij vormt de basis voor een hele serie verdragen en verklaringen die wél juridisch bindend zijn, een eigen en nieuw hoofdstuk in het internationale recht. Onomstreden is dit niet. Zo is er met name vanuit Azië protest tegen het beweerde eenzijdig-Westerse karakter van de rechten van de mens. Het ledenbestand van de Verenigde Naties ziet er heden ten dage wel wat anders uit dan de 56 leden die in 1948 de Universele Verklaring opstelden. Toch is het een mythe dat dit alleen Westerse landen waren. Ook landen als Egypte en India zaten om de tafel. De ineenstorting van het communistische blok heeft recent nog weer het universele karakter van de rechten van de mens onderstreept.

Universeel is echter niet hetzelfde als ongebreideld. Er bestaat een tendens tot proliferatie, het verkondigen van telkens nieuwe generaties van rechten van de mens. Na de burgerlijke en politieke kwamen economische, sociale en culturele rechten. Individuele rechten van de mens werden opgevolgd door een aanspraak op groepsrechten, hoewel deze twee categorieën soms moeilijk met elkaar te verenigen zijn. En nu verschijnt 'het mensenrecht' op ontwikkeling of de natuurlijke omgeving op de agenda.

Het staat eenieder uiteraard vrij ideeën voor nieuwe rechten van de mens te lanceren. De Algemene Vergadering van de VN heeft daar zelfs een verklaring over opgesteld. Toch is het een misvatting dat een rechtsbelang pas écht meetelt wanneer het wordt aangemerkt als mensenrecht. Inflatie van de rechten van de mens heeft daarentegen het gevaar van een verlies aan focus.

DE VIJFTIG jaar Universele Verklaring wordt niet in de laatste plaats gekenmerkt door de inzet van niet-gouvernementele organisaties, met Amnesty International voorop, en hun achterban. De briefkaarten gaan vaak naar exotisch klinkende adressen in verre oorden. Maar ook dicht bij huis is het nodige te doen, ook al gaat het dan niet om foltering en verdwijningen maar om de afluisterpraktijken van politie en inlichtingendiensten of de vrijheid van de satiricus. Voor rechtsstaten als Nederland vormt de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens een nuttige waarschuwing tegen zelfgenoegzaamheid.

( a d v e r t e n t i e s )