In: Kriterion, Amsterdam; Haags Filmhuis, Den Haag; Lantaren/Venster, Rotterdam; Springhaver Theater, Utrecht

Slaapwandelaars in de sneeuw

Door HANS BEEREKAMP
'Ein Liebesthriller' wordt de tweede lange speelfilm van Tom Tykwer, Winterschläfer, op het oorspronkelijke affiche genoemd, maar er zijn nog wel een paar genreaanduidingen voor te bedenken: een noodlotskomedie, een generatieportret, een anti-Heimatfilm of zelfs een melodrama. Het aardige van Winterschläfer is misschien juist dat de film zich aan voor de hand liggende etiketten en verhaalschema's onttrekt, terwijl de kijker toch meegesleept wordt in een klassiek aandoende vertelling.

Vlnr. Marie-Lou Sellem, Ullrich Matthes en Floriane Daniel

Gebaseerd op een ongepubliceerde roman van Anne-Françoise Pyszora, Expense of Spirit, die zich overigens aan de Franse zuidkust afspeelt, weefde scenarist Tykwer een intrige rond vier dertigers en een oudere boer in de sneeuw van de Duitse Alpen. Het onverbiddelijke landschap in de omgeving van Berchtesgaden speelt een belangrijke rol, zorgvuldig ontdaan van kruisbeelden en andere kentekenen van Beiers provincialisme, want daar gaat de film niet over. Kort na het begin maakt een auto-ongeluk een einde aan het leven van een kind, de dochter van de boer; de vader (Josef Bierbichler, bekend uit verschillende films van Herbert Achternbusch) rust niet voordat hij de schuldige heeft opgespoord, maar in werkelijkheid is de verantwoordelijkheid voor het drama niet aan één persoon toe te schrijven, maar aan een reeks kleine toevalligheden. Alle vier de hoofdpersonen hebben er iets mee te maken, zonder dat nog van elkaar te weten. De skileraar (Heino Ferch) en de vertaalster (Floriane Daniel), de verpleegster (Marie-Lou Sellem) en de bioscoopoperateur (Ulrich Matthes) zijn de winterslapers uit de titel: ze zijn niet arm en niet rijk, gelukkig noch ongelukkig, maar ze leven slechts half. Niet in de film, maar in toelichtingen daarop brengt Tykwer het matte slaapwandelaarsbestaan van zijn helden in verband met de watten deken waar Duitsland tijdens het bewind van bondskanselier Kohl onder rustte. Het toppunt van individualisme leek in die cultuur beleefd te kunnen worden achter het stuur van een snelle auto.

Men hoeft die politiek-culturele analyse niet te delen om toch veel te herkennen in de dilemma's van Tykwers dertigers: in al hun onvolkomenheid heel aardige mensen, die beslissingen over de loop van hun leven maar voor zich uit blijven schuiven en van dag tot dag streven naar een beetje warmte en zielenrust.

Ook Tykwer (Wuppertal, 1965) behoort tot die generatie. Hij zegt dat alle vier de winterslapers een beetje op hemzelf lijken en daagt elke man uit met de vraag of hij niet ook een beetje van zichzelf herkent in de hanige en opportunistische skileraar. Ogenschijnlijk is de introverte bioscoopoperateur een meer voor de hand liggend model voor Tykwer, een doorgewinterde cinefiel die jarenlang een Berlijns arthouse programmeerde.

Met de zorgvuldigheid van een echte filmauteur werkt Tykwer aan een indrukwekkend oeuvre, waar hij voor een groot deel ook zelf de muziek voor componeert. Zijn debuut Die tödliche Maria (1993) leek nog een toevalstreffer, Winterschläfer kreeg goede reacties op verschillende filmfestivals en de volgende film, Lola rennt, is nu een grote hit in Duitsland. Het zijn stuk voor stuk doorgecomponeerde en aantrekkelijke producties, die aantonen dat het filmklimaat in Duitsland zeer gunstig aan het worden is voor volwassen films, die in heel Europa waardering kunnen vinden. Winterschläfer is mijn favoriet, omdat de kwaliteiten discreet zijn en pas na een tijdje goed tot je doordringen.