In: 15 theaters

Hoe 'the virgin queen' haar regime en haar reputatie definitief vestigde

De inspiratie van menig Shakespeare-drama

Door DANA LINSSEN
Je kunt je na het zien van Shekhar Kapurs Elizabeth een stuk beter voorstellen waarom Shakespeare zo virtuoos was in het bedenken van de complotten en malversaties uit zijn koningsdrama's en tragedies. Hij leefde er middenin! En dan is Elizabeth, de film over het leven van de verlichte zestiende eeuwse vorstin, naar wie een heel tijdperk is vernoemd, waarschijnlijk historisch net zo onbetrouwbaar als Shakespeares toneelstukken zelf.

Cate Blanchett als koningin Elizabeth I en Joseph Fiennes als haar diennaar en geliefde

Misschien had Elizabeth wel een toneelstuk van Shakespeare kunnen zijn, over een onechte koningsdochter die het tot koningin bracht. Over de duistere graven en raadgevers die zich verscholen achter de pilaren van haar paleis, onderwijl raadgevingen fluisterend tegen de één en snode plannen beramend tegen de ander.

Er schuilt in ieder geval iets ontegenzeggelijk dramatisch in het leven van 'The Virgin Queen', zoals Elizabeth werd genoemd omdat zij als twintiger besloot haar leven alleen nog maar aan Engeland te wijden. De beelden waarin zij haar vlammend rode haren afscheert, haar lichaam met blanketsel besmeert en eindelijk gaat lijken op de portretten zoals we die van haar kennen, behoren tot de aangrijpendste van de film. Al het andere, de oorlogen en de doden en het verraad van de vertrouwelingen lijken dan nog slechts een onbeduidend voorspel tot de veertig jaar die haar regime nog zouden duren.

De film daarover is echter niet meer door de Indiase regisseur Shekhar Kapur gemaakt, want net zoals in Bandit Queen, de controversiële biopic van de rebelse Phoolan Devi die in 1994 zijn internationale doorbraak betekende, is hij niet geïnteresseerd in happy endings. Zijn hoofdpersonen mogen nog best lang en gelukkig verder leven, maar dan wel na afloop van zijn films. Elizabeth houdt dus op, op het moment dat haar leven zoals het door talloze kunstenaars bezongen en beschreven is een aanvang nam. Het leven ook waarvan zij de regie (door zich tevens als schutsvrouwe van deze componisten en schrijvers op te werpen) zelf strak in de hand kon houden. De eerste zesentwintig jaar van haar leven zijn speculatiever en daarom voor Kapur interessanter, zo kan hij haar een geliefde geven en een oog voor menselijke zwakheden.

Haar mannelijke evenknie vindt Elizabeth evenwel niet in de door Kapur bedachte minnaar, maar in de historische figuur Sir Francis Walsingham, die er aan haar hof een soort pre-moderne geheime dienst op na houdt. Deze Walsingham is de enige die Elizabeth trouw blijft, een duistere figuur waarvan het onduidelijk is waarom hij niet ingaat op lucratievere aanbiedingen van Marie de Guise (een prachtige Fanny Ardant met spinnenwebbenharen), de Spaanse koning of een reeks van Franse graven met belangen in de Engelse politiek. Net als Elizabeth lijkt Walsingham (door acteur Geoffrey Rush trefzeker in alle mysterieuze tinten van zijn obscure karakter neergezet) zowaar een ander doel te hebben dan persoonlijk comfort of gewin, namelijk een verenigd Engeland.

Het is aanlokkelijk om in de godsdiensttwisten tussen de katholieken en protestanten in het zestiende eeuwse Engeland een parallel te zoeken voor de godsdienstrumoeren in het hedendaagse Ierland, Kapurs vaderland India of waar dan ook ter wereld. Maar die komt dan meer voor rekening van de toeschouwer dan van de regisseur. Elizabeth doet nergens een poging om z'n universele thematieken van list en bedrog, vertrouwen en verraad, idealisme en waardigheid in een ander perspectief te zien dan dat van de jaren rond 1550. Dat zou je teleurstellend kunnen vinden, waardoor de overdonderende vorm van de film opeens als klatergoud aandoet.