Uitgebracht op huurvideo door PolyGram Video

Stijlvolle genrefilm bewijst eer aan Duits expressionisme

Door HANS BEEREKAMP
Dit voorjaar kende het publiek van het Amsterdamse Weekend of Terror de film Dark City van de Amerikaanse regisseur Alex Proyas de zogeheten Silver Scream Award toe: een verrassende onderscheiding voor een science fiction-film die meer filmische referenties en filosofische implicaties bevat dan bloedstollende griezeleffecten.

Een paar weken later kreeg Dark City een eervolle nachtvoorstelling buiten competitie in het hoofdprogramma van het Cannes-festival. Ondanks deze aanbevelingen werd de tweede film van Proyas (hij debuteerde in 1994 met het evenzeer visueel gestileerde succes The Crow) niet goed genoeg bevonden voor een Nederlands bioscooproulement en direct op video uitgebracht.

Net als The Crow verwijzen vorm en inhoud van Dark City naar de traditie van de 'film noir', maar meer nog naar het daaraan voorafgaande Duitse filmexpressionisme. De huizen van de fictieve, naamloze en kunstmatige 'donkere stad' vervloeien 's nachts als amorfe decors, een effect dat in 1919 al werd geïntroduceerd in Das Kabinett des Dr. Caligari. Om middernacht wordt al het leven in de stad bevroren door mysterieuze vreemdelingen, die onder de grond leven, zoals de arbeiders in Fritz Langs Metropolis (1926). De kafkaëske hoofdpersoon in Dark City (Rufus Sewell) lijdt aan geheugenverlies en wordt geïnjecteerd met de herinneringen van een moordenaar, zoals, naar in de loop van de film duidelijk wordt, de hele stad drager is van de collectieve herinneringen van de mensheid. Aan het einde van de film wordt onthuld dat de stad, hermetisch ommuurd en drijvend in de ruimte als de kunstmatige wereld van Jim Carrey in The Truman Show, één groot experiment is van de geheimzinnige ondergrondse mannen in lange jassen.

Het scenario van Dark City, gebaseerd op een idee van de regisseur, heeft de structuur van een gecompliceerde puzzel; aan het slot vallen alle stukjes precies in elkaar. Daartoe moet in de loop van de film veel uitgelegd worden, bij voorbeeld door Sewells 'psychiater' Kiefer Sutherland.

Het voornaamste bezwaar tegen de in Australië opgenomen, indrukwekkend vormgegeven film zou kunnen zijn dat ook de structuur zelf nogal hermetisch en steriel is. Dat neemt niet weg dat er veel plezier en spanning aan te beleven valt, en Proyas zijn troeven zorgvuldig en geleidelijk uitspeelt. Op video gaat helaas veel verloren van de donkere nuances van het camerawerk van de Pool Dariusz Wolski (hij draaide ook The Crow en recentelijk Andrew Davis' A Perfect Murder). Alleen daarom al zou een bioscoopdistributie ruimschoots gerechtvaardigd zijn geweest.

NRC Webpagina's

16 SEPTEMBER 1998