NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Verdoemde vrouwen

Darlie Routier en Erica Sheppard zijn ter dood veroordeeld. Ten onrechte, zeggen ze zelf. In de Mountain View gevangenis van Texas wachten ze de dodelijke injectie af. Darlie doet er alles aan om vrij te komen; Erica is klaar voor de dood. 'Je doorloopt die hele schuld-en-boete fase, maar op een dag breek je daarvan los.'

Annerieke Goudappel

Het geblondeerde haar van Darlie Routier, of nummer 999220 van het Texas Department of Criminal Justice is tot de punten uitgegroeid. Haar oogschaduw (groen) en lipstick (roestbruin) steken af bij haar witte gevangeniskleren. Tegen de tralies van haar cel heeft ze foto's van Damon en Devon neergezet, haar twee zoontjes van vijf en zes die twee jaar geleden zijn doodgestoken met een mes uit haar eigen keuken. Darlie zegt dat een inbreker haar kinderen heeft vermoord; dat zij ten onrechte ter dood is veroordeeld. Het gevecht dat ze moet voeren om haar onschuld te bewijzen, is het enige wat haar 's ochtends de energie geeft om op te staan.

Ze zit achter tralies van gevlochten zwart ijzerdraad. Haar cel is een witgeschilderd hok van drie bij tweeëenhalve meter, met een roestvrij stalen wc-pot, een wastafel en een aan de muur vastgeklonken bed van negentig centimeter breed. De bewakers kunnen 24 uur per dag naar binnen kijken en zien hoe zij zit, slaapt, geeuwt, hangt, op de roestvrij stalen wc-pot gaat zitten. Soms mag ze naar buiten om op een grasveldje rondjes te lopen over het pad dat is uitgesleten van het rondjes lopen. Om het grasveldje staat een metershoog hek met rollen ijzerdraad met scheermesjes. Door het hek heen kan ze de weg zien die naar haar cellenblok leidt, andere laagbouw van de Mountain View-gevangenis en op de meeste dagen: de schroeiend hete zon. Van het stadje Gatesville is niets te zien.

Een paar kilometer verderop ligt Main Street met aan weerszijden drive thru's van Taco Bell, Dairy Queen en McDonalds. De meeste inwoners van Gatesville werken voor het Texas Department of Criminal Justice. Veel van de ongeveer 132.000 mannen en 7.000 vrouwen die in Texaanse gevangenissen verblijven, zit hier vast.

Erica Sheppard, of nummer 999144, zit afgezonderd van de andere vrouwen omdat ze niet mee wil doen aan het werkprogramma. Ze blijft in haar cel en leest de bijbel. Soms zingt ze psalmen. Vijf jaar geleden volgde Erica Sheppard samen met een vriend een vrouw die op weg was naar huis. Ze wilden haar autosleutels stelen om met haar zwarte Mazda bij een vriend langs te gaan in Bay City. Ze drongen het appartement binnen en sneden de keel van de vrouw door, trokken een plastic zak over haar hoofd. Erica ontkent niet dat ze erbij was toen Marilyn Meagher haar laatste adem uitblies. Maar ze heeft altijd volgehouden: 'Ik heb die vrouw niet vermoord.'

Darlie Routier (28) en Erica Sheppard (24) zijn twee van de zeven vrouwen op death row in Gatesville, Texas. Twee zwarte en vijf blanke vrouwen zitten hier opgesloten omdat de jury tijdens hun rechtszaak ervan overtuigd raakte dat ze een of meer moorden gepleegd hebben. Ze zijn veroordeeld tot een injectie van pancuronium bromide, potassium chloride en sodium thiopental die hen geruisloos en pijnloos (naar het schijnt) naar de andere wereld zal helpen. Tussen nu en dat moment liggen jaren van wachten. Wachten op het bezoekuur, wachten op hoger beroep, wachten op een nieuwe opening in hun zaak.

Paardenhandelaar

In 1863 werd Chipita Rodriguez opgeknoopt aan een boom omdat ze een paardenhandelaar had vermoord en zesduizend dollar had gestolen. Zij was de laatste vrouw die op Texaanse grond werd geëxecuteerd totdat op 3 februari van dit jaar Karla Faye Tucker een dodelijke injectie kreeg toegediend.

Tv-stations uit het hele land rukten uit voor de voltrekking van Karla Faye Tuckers doodvonnis, Gouverneur George Bush junior werd tot op het laatste moment gebeld met verzoeken om clementie en toen het allemaal voorbij was, concludeerden de media dat met deze executie een grens was overschreden. 'Van 1863 tot vandaag is het onze overtuiging geweest dat het, ondanks alles, erger is om een vrouw pijn te doen dan een man, dat op de een of andere manier de hele beschaving draait om het beschermen van vrouwen', schreef het tijdschrift Texas Monthly. Uit feministische hoek werd de executie van Karla Faye toegejuicht als stap in de richting van gelijkberechting van mannen en vrouwen.

Het executeren van mannen is een routine-kwestie in Texas. Vorig jaar werden hier 37 mannen geëxecuteerd, de helft van het totale aantal executies in de Verenigde Staten. In de jaren zeventig liepen de Texanen nog uit voor een executie. Tegenstanders demonstreerden buiten de muren van de gevangenis, maar hun aantal viel in het niet bij de toegestroomde voorstanders. Die stonden te juichen omdat de wereld zonder het beest beter af was. Nu krijgt een gemiddelde executie niet meer dan een vermelding tussen het ochtendnieuws en het weerbericht: gisteravond is die-en-die door de Staat Texas ter dood gebracht voor de moord op die-en-die. Texas voert sinds 1976 de Amerikaanse top tien in executies aan, op afstand gevolgd door Virginia, Arizona en Florida. Verspreid over Amerika wachten ongeveer 3400 mensen op death row hun dood af, waaronder 42 vrouwen. Vrouwen plegen minder moorden, maar ze worden in verhouding ook vaker vrij gesproken. Als vrouwen moorden, slaan ze in vergelijking met moordende mannen vaker de hand aan familieleden (hun man, hun kinderen) dan aan buitenstaanders. ,,Weinig vrouwen worden voor moord gearresteerd, extreem weinig vrouwen krijgen de doodstraf en bijna nooit worden vrouwen geëxecuteerd'', zegt professor Victor Streib van de Ohio Northern University, die statistieken bijhoudt over de doodstraf voor vrouwen.

De bezoekersruimte van de Mountain View Unit heeft een lange glaswand met aan weerszijden een rij stoelen. In elke hoek staat een bewaker met een flauwe glimlach om de lippen. Erica Sheppard straalt achter het glas dat de grens uitmaakt tussen haar wereld en de buitenwereld. De lach zal pas van haar gezicht verdwijnen als haar rechtszaak ter sprake komt. ,,Geweldig'', voelt ze zich. ,,Vrijheid is een geestesgesteldheid. Ik kan mijn geest laten dwalen waar ik maar wil. Ik heb mijn leven overgegeven aan God en het maakt niet uit of ik binnen of buiten deze muren ben.''

Over de moord op Marilyn Meagher denkt ze niet na. Ze kan het zich niet eens allemaal meer herinneren. Ze weet alleen heel zeker dat zij die vrouw niet vermoord heeft. Verder laat ze alles over aan God en aan haar advocaten, die alle wettelijke middelen moeten toepassen om haar vrij te krijgen - daar zijn het advocaten voor. ,,Maar of ik nu vrij kom of geëxecuteerd word, beide uitkomsten zijn goed. In het ene geval word ik herenigd met mijn kinderen, in het andere geval met Christus.'' Ze was negentien en moeder van drie kinderen toen ze met een vriend besloot Marilyn Meagher te overvallen. De vriend kreeg ook de doodstraf. Haar twee zoons van acht en zes jaar en dochtertje van vijf worden nu grootgebracht door hun 88-jarige overgrootmoeder. Darlie Routier zit ineengedoken als een vogeltje achter de glaswand. In niets lijkt ze op de vrouw op een foto van een jaar of drie geleden. Breed lachend staat ze met haar man Darin bij een marmeren trap, in een glitterjurk, geblondeerd haar tot over haar schouders, fonkelende ringen om haar vingers. Haar stem klinkt klein door de glaswand. Van maandag tot vrijdag, van kwart voor zeven 's ochtends tot half vier 's middags werkt ze in een ruimte van zesenhalve meter bij zevenenhalf, afgezet met zwarte tralies. Ze maakt lappenpoppen en andere dingen van stof, samen met vier andere ter dood veroordeelde vrouwen. De bewakers en andere werknemers van de gevangenis kunnen de prison pals voor een zacht prijsje kopen. ,,Ik moet bezig blijven. Als ik alleen maar stil in mijn cel zou zitten piekeren, dan zou ik het niet volhouden. Je probeert aan andere dingen te denken, maar hoe kun je niet denken aan wat er gebeurd is? Het zit altijd in mijn achterhoofd.''

Karaktermoord

Twaalf dagen nadat haar zoontjes Damon en Devon in de nacht van 5 op 6 juni 1996 werden doodgestoken met een keukenmes, werd Darlie Routier gearresteerd. De politie verklaarde dat alle aanwijzingen op de plaats van de misdaad (de huiskamer van de Routiers) in de richting van Darlie wezen. Darlies telefoongesprek met 911 waarin ze de toetakeling van haar zoontjes meldde en haar verklaringen tegenover de politie zaten vol tegenstrijdigheden. In de media werd ze vanaf het moment van de arrestatie afgeschilderd als 'de moeder die haar kinderen bruut vermoordde'. Zeven maanden later was ze ter dood veroordeeld.

Darlie Routier fixeert haar gedachten op haar zaak in hoger beroep. Anders zou ze het leven in de cel helemaal niet verdragen. ,,Het ergste van het leven op death row is dat ik niet bij mijn familie kan zijn, dat ik ze niet kan aanraken. Je waardigheid wordt je voor een deel afgenomen. Je hebt geen privacy. Maar het meest gruwelijke is veroordeeld te worden voor een misdaad die je niet hebt gepleegd. Sommige mensen vragen me: ben je bang om dood te gaan? Maar het gaat mij niet om dood en leven. Het gaat mij om de waarheid en om te laten zien dat het systeem feilbaar is. Niet alleen in mijn geval, het gebeurt ook met anderen en het zal blijven gebeuren.''

Erica Sheppard wil niets over haar zaak zeggen, ze kan er niet over praten. Over het Amerikaanse rechtssysteem zegt ze dat veel afhangt van huidskleur en de vraag of je geld hebt. ,,Je ziet geen rijke mensen op death row. Tijdens mijn rechtszaak zijn veel dingen door de rechter afgewezen die wel een rol hadden moeten spelen. Maar ik probeer niet te vervallen in 'omdat ik zwart ben, deden ze dit' of 'omdat ik vrouw was, deden ze dat', dat is te makkelijk gezegd. De grootste fout van het systeem is dat je je onschuld moet bewijzen, terwijl het hoort te zijn: 'onschuldig totdat het tegendeel bewezen is'.''

Op 20 april was haar executie gepland. De datum was vastgesteld omdat ze alle beroepsmogelijkheden had laten vallen. Maar twee weken voor de executie liet haar advocaat de rechtbank weten dat ze alsnog in hoger beroep zou gaan. Dezelfde God die haar verteld had dat ze de beroepsprocedure stop moest zetten, beval haar nu de procedure weer op te nemen. ,,Het was een spirituele test om te zien of ik zou gehoorzamen.''Tweehonderd kilometer noordelijk van de gevangenis van Gatesville, vlakbij Dallas, runt Darin Routier zijn elektronica bedrijfje Testnec - al is de omzet tegenwoordig maar een fractie van de 500.000 dollar die hij in 1995 met het bedrijf verdiende. Van de winst uit het bedrijf hadden de Routiers een grote villa laten bouwen; Darin reed in een Jaguar en Darlie kocht het liefst dure merkkleding voor Damon, Devon en Drake. Drake was acht maanden oud en lag boven te slapen toen zijn broertjes vermoord werden. Darlies levensstijl is volgens Darin Routier door de openbare aanklagers volledig voor de jury uitgekauwd om aan te tonen dat zij een materialistic bitch was. ,,Het was karaktermoord. Ze hadden geen strafblad, geen bekentenis, geen getuigen, ze hadden niks. Dus probeerden ze de jury te laten geloven dat ze een slecht persoon is.''

Keer op keer draaiden de aanklagers een videoband af van een post mortum-verjaardagfeestje voor Devon - acht dagen na zijn dood. Een lachende Darlie spuit in het rond met Silly String. ,,Het is de aanklagers gelukt de jury te laten geloven dat dat geen manier is om je te gedragen als je kind dood is'', zegt Darin. Driftig: ,,Hoe kun je dat zeggen? Ben je ooit in zo'n situatie geweest? Heb je ooit je kinderen verloren? Heb je ooit zo onder de kalmeringsmiddelen gezeten dat je het verschil niet meer wist tussen boven en onder? Heb je ooit twaalf dagen en nachten achter elkaar gehuild?' Darin liet in de dagen na de moorden de portretten van zijn twee overleden zoontjes op zijn rechter bovenarm tatoeëren. Later liet hij er een van Darlie en Drake bijmaken. Zijn leven draait om het vrij krijgen van zijn vrouw. Hij gelooft dat in hoger beroep aangetoond zal worden dat twee mannen het huis zijn binnen gedrongen, Darlie hebben geprobeerd te verkrachten en de jongens hebben doodgestoken. Bewijsmateriaal dat in die richting wijst is volgens Darlies advocaat Stephen Cooper bewust buiten het proces gehouden. ,,De jury heeft voor een groot deel haar oordeel gebaseerd op die Silly String-video. Dat is schandalig. Die band is helemaal geen bewijs en het toont alleen maar aan hoe de aanklagers met deze zaak zijn omgegaan. Het politie-onderzoek schoot te kort. Ze zijn bewijs gaan verzamelen tegen Darlie in plaats van te onderzoeken wie het gedaan kon hebben'', zegt Cooper, die voor de rechter wil brengen dat Darlie geen eerlijk proces heeft gekregen. Na afloop van de zaak tegen Darlie Routier verklaarden de openbare aanklagers dat aanwijzingen op de plek van de misdaad en niet kloppende verklaringen van Darlie centraal stonden in hun aanklacht. De steekwonden die Darlie opgelopen had, waren volgens getuige-deskundigen door Darlie zelf aangebracht. Volgens professor Victor Streib van de Ohio Northern University is het achteraf moeilijk te bepalen of een proces eerlijk is verlopen. ,,De jury was ervan overtuigd dat er voldoende bewijs was om aan te tonen dat zij de schuldige is en dat ze de doodstraf verdient. Routier en haar advocaten zeggen van niet. Je moet in de rechtszaal aanwezig geweest zijn om te weten of de bewijsvoering adequaat was. Uit de rechtbankverslagen alleen kun je niet genoeg opmaken. Lichaamstaal, intonatie, gezichts-uitdrukkingen en algehele presentatie spelen allemaal een rol. Het is als bij honkbal: je moet erbij zijn om te zien of het balls of strike is.''

Website

De cellen van de ter dood veroordeelde vrouwen in Texas liggen op een rij naast elkaar. De vrouwen kunnen elkaar niet zien. Ze kunnen elkaar wel horen. De cellen grenzen aan een ruimte waar ze binnen strak geregelde tijden met elkaar aan tafel kunnen zitten, televisie kijken, op de bank zitten. De enige mensen die dag in dag uit in hun nabijheid verkeren, zijn andere ter dood veroordeelde vrouwen en hun bewakers. Erica Sheppard heeft besloten dat ze niet meer achterom kijkt naar wat er in het verleden is gebeurd. ,,In het begin geef je jezelf de schuld, je geeft de schuld aan anderen, je doorloopt die hele schuld-en-boete fase, maar op een dag breek je daarvan los en je denkt: er is niets meer wat ik eraan kan veranderen. Ik weet dat mensen van je verwachten dat je in zo'n geestestoestand blijft, maar het leven gaat door. Mijn leven is doorgegaan en ik bid dat het leven van andere mensen ook doorgaat.''

Darlie Routier kan het leven op death row niet zien als haar leven. Ze maakte vriendinnen onder de andere ter dood veroordeelde vrouwen, maar ze voelt zich anders dan hen omdat zij erop uit is vrijgesproken te worden. ,,Ik wl dit ook niet als mijn leven zien. Het is vreselijk.'' En toch, soms zitten de vrouwen aan tafel te eten en dan wordt er gelachen. ,,Je moet wel. Het zou heel makkelijk zijn om in een hoekje te gaan zitten met al je pijn. Je moet daar op een of andere manier uit zien te breken en die energie ergens anders in stoppen.''

Als ze Darin Routier zouden vragen wat hij van de doodstraf vond voordat zijn zoontjes vermoord waren, dan konden ze het antwoord krijgen wat de overgrote meerderheid van de Texanen op die vraag geeft: moordenaars verdienen de doodstraf. De afgelopen twee jaar heeft Darin zich verdiept in statistieken van Amerika's executiemachine en hij heeft alle vertrouwen in het rechtssysteem verloren. Hij spreekt zich nu op bijeenkomsten van anti doodstraf-activisten uit tegen de doodstraf in het algemeen en tegen die van Darlie in het bijzonder. Hij liet bumperstickers drukken met de tekst FREE DARLIE en stelde een gratis telefoonnummer in voor mensen die geld willen doneren voor haar verdediging.

Hij heeft het tij niet mee. De doodstraf is populair in Amerika. In 1972 verbood het Hooggerechtshof de doodstraf omdat het een 'wrede en ongewone straf' zou betreffen en dat is tegen de Grondwet. Vier jaar lang gold er een moratorium op de doodstraf, totdat verschillende staten hun strafwetten aanpasten, waarna het Hooggerechtshof in 1976 bepaalde dat de straf niet langer wreed en ongewoon was. Achtendertig van de vijftig staten hebben nu een death row. De twaalf staten die het niet hebben, liggen allemaal in het noorden. Onderzoeker Hugo Adam Bedau spreekt in zijn boek Death Penalty in America van 'regionalisering' van de doodstraf. Tweederde van alle executies sinds 1976 vinden plaats in het zuiden en de helft daarvan in Texas. ,,Beschrijf het zuiden zoals je wilt - de vroegere slavenhouders, de Old Confederacy, de Bible Belt - in deze regio hoort de doodstraf bij het leven als griesmeel bij het ontbijt'', concludeert Bedau. Iedere rechtgeaarde Texaan begint de dag met grits, griesmeel. Eenmaal per week mogen Darlie en Darin Routier elkaar voor twee uur door de glaswand van de bezoekersruimte spreken. Vaak gaat Drake mee, die zijn moeder alleen maar van achter glas kent en nog te klein is om te begrijpen wat er met haar en zijn twee broertjes is gebeurd. Darin neemt de uitdraai van e-mails voor Darlie mee. Ze krijgt de e-mails via de website (www.fordarlieroutier.org) die zomaar een vrouw uit fascinatie voor de rechtszaak is begonnen. Op de website kunnen drieduizend links gevolgd worden die te maken hebben met Darlie Routier. Vorige maand stond er opeens een noodkreet van Darlie zelf op. Ze roept mensen op geld te sturen naar het fonds dat voor haar verdediging is ingesteld. Darin Routier wenst de moordenaars van zijn zoons levenslange opsluiting als straf toe. ,,Dat is veel erger dan de doodstraf. De dood is makkelijk. Fffft, een seconde, en het is voorbij.'' Darlie heeft weleens tegen hem gezegd dat hij zichzelf 24 uur in de badkamer moet opsluiten als hij wilde weten hoe het voelt om op death row te zitten. ,,Je zit opgesloten in die badkamer en je kunt er niet uit en alles wat je hebt ligt daar, dus je moet je aanpassen aan wat je hebt. Je pakt de handdoeken en probeert een bed te maken in het ligbad, er is een wc-pot en er is water. Iemand schuift je eten onder de deur door en verder heb je niets.''

( a d v e r t e n t i e s)

Domicilie,
voor wie zich vestigt in het buitenland.